Bir vaxtlar çaylar və göllərlə örtülmüş Ərəbistan 8 milyon il ərzində Afrika ilə Avrasiya arasında yaşıl köç dəhlizi olub. Yeni kəşflər səhrada bu unudulmuş keçmişi üzə çıxararaq bəşər tarixini yenidən formalaşdırır.
Elchi.az-ın xəbərinə görə, “Nature” jurnalında dərc olunan yeni araşdırma göstərir ki, bu gün Afrika ilə Səudiyyə Ərəbistanı arasında yerləşən Saharo-Ərəb səhrası kimi tanınan bölgə həmişə quraq ərazi olmayıb.
Son 8 milyon il ərzində bu bölgədə heyvanların və erkən insanların hərəkətini və məskunlaşmasını dəstəkləyən çaylar və göllər ilə örtülmüş dövri yaşıl sahələr olub.
Beynəlxalq tədqiqat qrupu tərəfindən aparılan və Səudiyyə İrs Komissiyası və Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən dəstəklənən tədqiqat bu bölgənin Afrika və Avrasiya arasında biocoğrafi körpü kimi əvvəllər tanınmamış kritik rolunu ortaya qoyur. Bu gün Saharo-Ərəb səhrası dünyanın ən böyük təbii maneələrindən biridir və iki qitə arasında insanların və vəhşi təbiətin hərəkətini xeyli məhdudlaşdırır. Əvvəlki tədqiqatlar bu səhra mühitinin ən azı 11 milyon il ərzində dəyişməz qaldığını irəli sürmüşdü.
Daha nəmli keçmişin sübutu
Bununla belə, Qriffit Universitetinin İnsan Təkamülü Tədqiqatları üzrə Avstraliya Mərkəzinin direktoru və tədqiqatın həmmüəllifi, professor Maykl Petraqlia dedi ki, Son Miosen (qlobal temperaturun yüksəlməsi dövrü) və Pleystosen (çoxlu buz dövrlərini əhatə edən dövr) dövrlərinə aid fosil dəlilləri, Saharo çölü-Arab çölündə su ehtiyatlarından asılı olan heyvanların dövri olaraq mövcudluğuna işarə edir. Timsahlar, equids, begemot və fillər kimi heyvanlar indi quraq olan bu mənzərədə artıq mövcud olmayan çaylar və göllər sayəsində sağ qalmış olmalıdır.
Professor Petraqlia, “Bu daha rütubətli şərtlər, ehtimal ki, Afrika və Avrasiya arasında məməlilərin miqrasiyasını asanlaşdırdı və Ərəbistan kontinental miqyaslı biocoğrafi dəyişikliklərin əsas kəsişmə nöqtəsi kimi xidmət etdi”,-deyə qeyd edib.
Mağara formasiyaları və dəyişən iqlim
Böyük Britaniyanın Northumbria Universitetindən Dr. Monika Markowska və Dr. Hubert Vonhof, mağara speleotemləri (stalaktitlər və stalaqmitlər kimi mineral yataqları) üzərində apardıqları yeni araşdırmalar nəticəsində Ərəbistanda son 8 milyon il ərzində çoxsaylı rütubətli dövrlər yaşadığını ortaya çıxardı.
Tədqiqatın aparıcı müəllifi Dr.Markovska bu dövrə qədər Ərəbistanın paleoiqlimi haqqında çox az məlumatın olduğunu qeyd edərək əlavə edib:
“Tapıntılar göstərir ki, rütubətli fasilələr zamanı yağıntılar azalıb və zamanla daha dəyişkən olub, musson təsirinin zəifləməsi və Pleystosen dövründə Şimal yarımkürəsində qütb buz örtüyünün artması ilə üst-üstə düşür.”
Ərəbistanın köçlərdə mərkəzi rolu
Doktor Sahib Əli, Səudiyyə İrs Komissiyasının baş arxeoloqu Faysal əl-Cibrin deyib: “Ərəbistan ənənəvi olaraq Afrika-Avrasiya miqrasiyalarında diqqətdən kənarda qalıb, lakin bizim kimi tədqiqatlar bu bölgənin məməlilər və hominin miqrasiyalarının mərkəzi olduğunu getdikcə daha çox ortaya qoyur.”
Bu araşdırma səhranın yaşıl keçmişinin izlərini ortaya qoyur və Ərəbistanın erkən bəşər tarixində oynadığı kritik rolu işıqlandırır.
Yeganə
