SWOT peyki okean səthində millimetrik dəyişikliklərdən istifadə edərək sualtı dağlıq strukturları aşkar edir
Elchi.az xəbər verir ki, NASA-nın SWOT (Yerüstü Suyu və Okean Topoqrafiyası) peyki Yer okeanlarının heç vaxt görülməmiş detallarını ortaya çıxarıb.
Peyk okean səthində millimetr yüksəklik dəyişikliklərindən istifadə edərək dəniz dibində 100.000-dən çox naməlum dağ və zirvənin xəritəsini çəkib.
Yeni kəşflər dərin dəniz ekosistemlərinin strukturunu anlamağa kömək edir və Yerin geoloji keçmişinə işıq salır. Bu inkişaf alimlərə okeanın dibinin tam xəritəsini yalnız sonar texnologiyası ilə əldə edilə biləcəklərdən onilliklər əvvəl verə bilər.
Ayın səthindən daha az məlumdur
Elm dünyası Ayın səthinin xəritəsini Yerin okean dibindən daha ətraflı şəkildə tərtib edib. Lakin NASA və Fransa Kosmik Agentliyi CNES-in birgə layihəsi olan SWOT peyki bu vəziyyəti dəyişməyə başlayıb.
Okean dibinin dəqiq xəritələşdirilməsi; Təhlükəsiz dəniz nəqliyyatından tutmuş rabitə kabellərinin çəkilməsinə, dərin dəniz axınlarından plitə tektonikasına qədər bir çox sahədə kritik əhəmiyyətə malikdir. Dəniz dağları və uçurum təpələri kimi geoloji strukturlar dərin okeanda istilik və qida axınına təsir edərək dəniz növlərinin yaşayış yerlərini formalaşdırır.
Peyk məlumatlarından yüksək dəqiqlik
SWOT peyki hər 21 gündə Yer səthinin təxminən 90 faizini skan edə bilir. Peyk dəniz səthində bir neçə santimetrə qədər dəyişiklikləri aşkar edərək, bu fərqlərin altında yatan strukturları müəyyən edə bilər. Geofizik David Sandwell və komandası dəniz dağlarının ətraflı xəritəsini çıxarmaq üçün bir illik SWOT məlumatından istifadə etdilər.
Xəritədə bənövşəyi rəng dəniz dibindəki çökəklikləri, yaşıl rəng isə daha yüksək kütləli dağlıq əraziləri göstərir.
Əvvəllər məlum olmayan strukturlar aşkarlanıb
Əvvəlki peyk müşahidələri yalnız 1 kilometr yüksəkliyə qədər böyük dağları aşkar edə bildi. SWOT sayəsində bu limit 500 metrə endirilib. Beləliklə, məlum dəniz dağlarının sayı 44 mindən 100 minə yüksəldi.
Bu dağlıq strukturlar dərin dəniz axınlarını istiqamətləndirir, qida maddələrini cəmləşdirir və biomüxtəlifliyin artmasına töhfə verir. Onlar okeanın çılpaq görünən dibində “canlı oazalar” yaradırlar.
Abisal təpələri də müşahidə edilmişdir
Skripps Okeanoqrafiya İnstitutunun tədqiqatçısı Yao Yu bildirib ki, SWOT təkcə dağları deyil, həm də eni bir neçə kilometr olan uçurum zirvələrini ətraflı şəkildə müşahidə edə bilir.
Bu təpələr tektonik plitələrin bir-birindən ayrıldığı yerlərdə yuyulma taxtası kimi paralel zolaqlar şəklində əmələ gəlir. Bu strukturların istiqaməti və paylanması qitələrin keçmişdə necə hərəkət etdiyinə dair mühüm ipuçları verir.
2030-cu il hədəfinə daha tez nail olmaq olar
Tədqiqatçılar deyirlər ki, onlar SWOT məlumatlarından mövcud məlumatların çoxunu siliblər və indi bu strukturların dərinliyini hesablamağa diqqət yetirirlər. Bu iş beynəlxalq elmi ictimaiyyətin 2030-cu ilə qədər bütün okean dibinin sonarla xəritəsini çəkmək məqsədinə böyük töhfə verəcək.
Geofizik David Sandwell, “Bu məqsədə tam nail olmasaq belə, onun əhəmiyyətli bir hissəsi SWOT sayəsində tamamlanacaq” dedi.
Yeganə
