Rusiya Müdafiə naziri Sergey Şoyqu KTMT ölkələrinə ABŞ və NATO qoşununun çıxarılmasından sonra Əfqanıstandakı vəziyyəti müzakirə etməyi təklif edir. Şoyqu bu halın həm bu ölkədə, həm də ümumiyyətlə Orta Asiya regionunda ekstremizm riskini əhəmiyyətli dərəcədə artırdığını bildirib.
KTMT ölkələri bununla bağlı nəyi müzakirə edəcək və ya Sergey Şoyqu nəyi müzakirə etməyi təklif edəcək? ABŞ və NATO-nun Əfqanıstandan uzaqlaşması şübhəsiz ki, riskləri artırır və əslində həm Rusiya, həm də Çin üçün dolayı təzyiqə çevrilir. Lakin eyni zamanda başqa bir hal da var.
NATO Sammiti çərçivəsində iyunun 14-də baş tutmuş Bayden-Ərdoğan görüşündə Türkiyənin Əfqanıstandakı fəaliyyəti məsələsi müzakirə olunub. Xüsusən, ABŞ Silahlı Qüvvələrinin çıxarılmasından sonra Kabil hava limanının təhlükəsizliyini Türkiyə həyata keçirə bilər. Başqa cür desək, ABŞ Əfqanıstanı Türkiyəyə təhvil verir, bu da bir tərəfdən Ankara üçün əlavə bir yük, digər tərəfdən Türkiyənin Orta Asiya regionunda rolunun əhəmiyyətli dərəcədə artması deməkdir.
Ərdoğan bildirmişdi ki, logistik dəstək üçün ABŞ-a müraciət edib, bu olmadan Ankara Əfqanıstanda təhlükəsizlik məsələlərini həll edə bilməz. ABŞ bu dəstək məsələsində razılıq verib, bu isə bəlkə də Əfqanıstanda “təhvil-təslim”məntiqinin davamıdır. Şoyqu KTMT ölkələrinə faktiki olaraq bu məsələləri müzakirə etməyi təklif edir.
Anlaşılandır ki, burada əsas olan sözsüz ki, KTMT ölkələri olan, bu regionda yerləşən Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan və ola bilsin həmçinin KTMT ilə əməkdaşlığa qayıtmaq haqqında düşünən Özbəkistandır.
Bu yaxınlarda KTMT-nin Orta Asiya üzvlərindən ikisi olan Qırğızıstan və Tacikistanın bir-biri ilə sərhəd toqquşmasında olmasını, bunun nəticəsində qurbanların və yaralıların olduğunu da nəzərə alsaq, burada vəziyyətin kifayət qədər mürəkkəb olduğunu görərik. Üstəlik, bu toqquşmanın Tacikistanın paytaxtında KTMT təhlükəsizlik şuralarının katiblərinin toplanışı keçirildiyi gün baş verməsi diqqətəlayiqdir.
Eyni zamanda Qırğızıstan prezidenti bu yaxınlarda Türkiyəyə etdiyi rəsmi səfər zamanı bildirmişdi ki, Bişkek Ankaranın beynəlxalq rolunun artmasını alqışlayır. Ankara öz növbəsində Tacikistanla sərhəd qarşıdurması kontekstində Qırğızıstana öz dəstəyini təklif etmişdi.
Şoyqu bu kontekstdə nəyi müzakirə edəcək, KTMT-nin məsuliyyət zonasını Türkiyə təsirinin genişlənməsindən və “beynəlxalq rolunun artmasından” necə müdafiə etməyi, yoxsa KTMT-ni necə bu rolun həyata keçirilmə xidməti statusuna qoymağı, yəni Əfqanıstanda bərqərar olunan Türkiyənin mümkün qədər az problemlərə sahib olmasına töhfə verməyi, çünki əks halda bunlar Rusiya üçün heç də az vacib olmayacaq?
Məsələ KTMT-nin əsasən Orta Asiya dövlətlərinə aid olacaq, lakin müzakirələrin, sayəsində KTMT mexanizminin işə salınmalı olduğu müəyyən kollektiv qərarları nəzərdə tutması istisna edilmir.
