NASA-nın “Curiosity” roveri Qırmızı Planetin iqlim tarixinə işıq salacaq mühüm kəşf edib. Əvvəllər yalnız Marsda mövcud olduğu fərz edilən karbon dövrünün ilk birbaşa sübutu aşkar edilib.
Elchi.az xəbər verir ki, bu kəşf təxminən 3,5 milyard il əvvəl Marsda aktiv karbon dövranının fəaliyyət göstərdiyini və planetin yaşaması ilə bağlı proqnozların doğru olduğunu ortaya qoydu.
Kanadanın Kalqari Universitetindən geokimyaçı Prof. Doktor Benjamin Tutolo, “Bu tapıntı bizə Marsın yaşayış üçün əlverişli olduğunu və modellərimizin dəqiq olduğunu göstərir”,-deyib.
İtkin karbonun izləri tapıldı
Elm dünyası uzun müddətdir ki, Marsda su izləri axtarır. Səthdəki göllər, çaylar və okean qalıqları bir vaxtlar Marsda maye suyun bol olduğunu göstərir. Ancaq bu suyun mövcud olması üçün atmosferdə kifayət qədər karbon qazı olmalıdır.
“Modellər karbonat minerallarının Marsın səthində geniş yayılacağını proqnozlaşdırırlar, lakin indiyə qədər nə orbitlər, nə də roverslər bu mineralların aydın izlərini tapmayıblar”, – Tutolo deyib.
Curiosity tərəfindən 2022 və 2023-cü illərdə aparılan rentgen şüalarının difraksiya analizləri nəticəsində kraterin müxtəlif nöqtələrindən götürülmüş nümunələrdə siderit demək olar ki, təmiz kristal formada aşkar edilib. Bu mineral dəmir, karbon trioksid və az miqdarda maqnezium ehtiva edir.
Səthin altındakı sirr pərdəsi açıldı
Siderit mineralı əvvəllər Marsın səthində müşahidə edilməmişdir. Bunun səbəbi orbitdən aparılan müşahidələrdə suda həll olunan maqnezium sulfat duzlarının karbonat minerallarının siqnalını boğması göstərilib. Tədqiqat qrupu bu mineralların Marsda geniş yayıldığını və karbonatların bu bölgələrdə gizləndiyini bildirib.
Kəşf Marsın qədim zamanlarda daha isti, daha yaşayış üçün əlverişli atmosferə malik olduğu modellərini təsdiq edir, eyni zamanda planetin niyə bu şərtləri davam etdirə bilmədiyi barədə yeni ipuçları verir.
“Qədim Marsdakı karbon dövranı, deyəsən, balanssız olub. Yəni, atmosferə buraxılandan qat-qat çox karbon qazı qayalarda qalıb. Bu, planetin uzunmüddətli yaşayış imkanlarını təhdid edə bilərdi”, – Tutolo deyib.
Keçmiş məlumatlar yenidən yoxlanılacaq
Tədqiqatçılar indi siderit kimi mineralların orbitlər tərəfindən niyə aşkarlana bilmədiyini daha yaxşı başa düşürlər. Bu məlumat keçmişdə əldə edilmiş məlumatları yenidən təhlil etməyə imkan verəcək. Curiosity kimi kəşfiyyat vasitələri ilə toplanan nümunələrdə daha çox karbonat mineralına rast gəlinə biləcəyi də ifadə edilir.
Bu kəşf təkcə Marsın keçmişinə işıq salmır, həm də Yerdəki iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə istifadə olunan karbon tutma texnologiyalarına yeni perspektivlər təqdim edir.
Prof. Dr. “Mən illərdir Yerdə karbon sekvestrini öyrənirəm. İndi Marsda bu mineralları öyrənə bilmək və eyni məlumatdan fərqli bir planetin tarixini anlamaq üçün istifadə etmək heç vaxt təsəvvür edə bilməyəcəyim bir təcrübədir” dedi Tutolo.
Nəticələr “Science Advances” jurnalında dərc olunub.
Yeganə
