Zehni inanclarımızın gücü fiziki sağlamlığımıza birbaşa təsir edir.
Elchi.az xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, müsbət fikirlər plasebo effekti ilə yaxşılaşmaya səbəb olsa da, mənfi fikirlər nosebo effektini tetikleyerek sağlamlıq problemlərini pisləşdirə bilər.
İnsan ağlı təsəvvür etdiyimizdən çox daha təsirli bir mexanizmdir. Sağlamlığını pozitiv düşüncələrlə bərpa edən bir insanın hekayəsini eşitmək bizdə ümid verir. Ancaq bu hekayənin əksi də mümkündür: Mənfi düşüncələr bədənimizi xəstələyə bilər. Nosebo effekti məhz bunu təsvir edir. Əgər zehnimiz depressiyadan çıxa bilirsə və ya müsbət düşüncələrlə sağalma prosesini sürətləndirə bilirsə, mənfi düşüncələrin bizə necə mənfi təsir göstərə biləcəyini də təsəvvür edə bilərik. Beynimiz bütün müsbət və ya mənfi mesajlara uyğunlaşa və bu mesajları fiziki reallığa çevirə bilir.
Yaxşı, bu təsirin real həyatda hansı nəticələrini bilirsinizmi? Mövzu ilə bağlı mütəxəssislər “nosebo” effektinin bilinməyən tərəflərindən söz açıb.
Müsbət düşüncənin gücü: Plasebo
Nosebo haqqında danışmazdan əvvəl hər kəsin bildiyi plasebo effektindən danışmaqda fayda var. Ağlımız müsbət inanclarla böyük təsir göstərə bilər. Bu müalicəvi güc “plasebo effekti” adlanır. Plasebo effekti, bir dərman və ya müalicə əslində heç bir aktiv inqrediyenti ehtiva etməsə də, bir insanın yaxşılaşması ilə nəticələnir. Məsələn, ağrınızı aradan qaldıracağına inandığınız sadə bir şəkər həbi belə beyninizin kimyasına təsir edərək ağrıları azalda bilər.
Neyropsixoloqlar araşdırma ilə bu fenomeni vurğulayır: “Təcrübələrin çoxu göstərir ki, plasebo və saxta dərmanlar xüsusi hazırlanmış kimyəvi qarışıqlar qədər təsirli ola bilər. Bir müddət sonra beyin və orqanizm insanın beynində verilən qərara və mühakimələrə uyğunlaşma prosesinə daxil olur. Bu göstərir ki, ağıl bədənə güclü təsir göstərir”.
Plasebonun təsirlərini başa düşməyin ən yaxşı yolu real həyatdan nümunələrə baxmaqdır. Məsələn, saxta diz əməliyyatı keçirən xəstələrdə ağrılar azalır və ya vitamin qəbul etdiklərini düşünən idmançılar performansında nəzərəçarpacaq artım müşahidə edirlər. Bu onu göstərir ki, beyin müsbət inancla belə bədəni sağalda bilir. Mütəxəssislər hətta Parkinson xəstələrinin müalicəsində plasebonun nə qədər təsirli olduğunu belə izah edir:
“Bir çox araşdırmalar bizə göstərir ki, plasebo effektləri Parkinson xəstəliyində motor nəzarəti kimi müxtəlif sahələrdə neyrobioloji xüsusiyyətlərə təsir göstərir. PET və ya MRT ilə qan axını ölçmələri araşdırıldıqda, plasebo tətbiqi zamanı sinir aktivliyində dəyişikliklər aşkar edilmişdir. Tədqiqatlar göstərir ki, plasebo effektləri beynin koqnitiv-emosional inteqrativ bölgəsi olan Parkinson xəstəliyinin neyrobioloji xüsusiyyətlərinə təsir göstərir.” Plasebo ilə induksiya edilən sinqulatın metabolik aktivliyində artım və azalmalar bildirilmişdir.” Yaxşı, əgər müsbət bir inanc bizi sağalda bilirsə, mənfi bir inancın bizi xəstə etməsi niyə mümkün olmasın? Plasebonun əksi hesab edilən nosebo effekti bu qorxulu faktı göstərir.
Nosebo effekti beyində necə işləyir?
Son illərdə psixologiya və nevrologiya dünyası nosebo effektini ətraflı şəkildə araşdırır. Bu təsir tam olaraq nədir və nə üçün vacibdir? Gəlin bir az daha dərin qazaq. Nosebo effekti beynin fiziki sağlamlığımıza güclü təsirini ortaya qoyur. Bəs, zehni neqativlik bədənə necə təsir edir? Nosebo effekti, insanın şüurunda fiziki narahatlıq yaradan vəziyyət və ya maddə ilə bağlı mənfi gözləntilər kimi müəyyən edilə bilər. Məsələn, farmakoloji cəhətdən təsirsiz bir dərman qəbul etdiyinizi və onlardan qorxduğunuz üçün o yan təsirləri yaşadığınızı düşünün. Bu, nosebonun ən tipik nümunələrindən biridir.
Neyropsixoloqlar bu təsirin əsasını belə izah edir: “Nosebo reaksiyaları randomizə edilmiş klinik sınaqlarda plasebo qəbul edən xəstələrdə müşahidə olunan mənfi təsirlərdir və paradoksal olaraq simptomları pisləşdirə və tibbi müalicələrə mənfi reaksiyalara səbəb ola bilər. Nosebik təsirlər insanın inanmasının, ağlında nəyəsə qərar verməsinin və kodlaşdırmasının nə qədər effektiv olduğunu göstərir. “Plasebo” və “nosebo” anlayışları, insanın psixoloji aspekti baxımından bir varlığın nə qədər güclü olduğuna işarə edir.”
Yeganə
