Elm adamları bonoboların mənalı strukturlar yaratmaq üçün səsləri birləşdirdiyini sübut etdilər. Bu tapıntılar deməyə əsas verir ki, dilin bənzərsiz insan qabiliyyəti olmaya bilər.
Elchi.az xəbər verir ki, araşdırma Konqo Demokratik Respublikasının Kokolopori Qoruma Bölgəsində yaşayan bonobolar üzərində aparılıb. İsveçrənin Sürix Universiteti və Harvard Universitetinin alimləri bu meymunların çıxardıqları səsləri təhlil edib və ünsiyyət tərzlərini araşdırıblar.
Əldə edilən məlumatlar, bonoboların səsləri tək istifadə etmədiyini, onları mənalı şəkildə birləşdirərək insanlar kimi “ifadələr” yaratdıqlarını ortaya qoydu.
Bonobo lüğəti hazırlanmışdır
Araşdırmanın birinci mərhələsində bonoboların çıxardığı hər bir səsin mənası müəyyən edilmişdir. Beləliklə, elm adamları bir növ “bonobo lüğəti” yaratdılar.
Araşdırmaya rəhbərlik edən alim Mélissa Berthet, “Bu, ilk dəfədir ki, bir heyvan növünün bütün vokal repertuarını mənalandırmaq mümkün olub. Bu, növlər arasındakı əlaqəni anlamaq üçün çox vacib bir addımdır” deyib.
İnsan dili ilə oxşarlıq diqqəti cəlb edirdi
Araşdırmanın ikinci mərhələsində bonoboların çıxardığı səslərin necə bir araya gətirildiyini təhlil ediblər. Dilçilikdən götürülmüş metodlardan istifadə etməklə aparılan araşdırma göstərdi ki, bu səslər təsadüfi deyil, müəyyən qaydaya uyğun birləşirlər.
Sürix Universitetindən Prof. Simon Townsend bəzi səs birləşmələrinin insan dilində olduğu kimi “bir ifadənin digərini seçməsi” kimi mürəkkəb strukturlara malik olduğunu söylədi. “Bu, dilin bu aspektinin yalnız insana aid olmadığını göstərir” deyib.
Bu, 7 milyon illik istedad ola bilər
Tədqiqatda Harvard Universitetinin professoru iştirak edib. Martin Surbeck, insanlarla bonoboların təxminən 7-13 milyon il əvvəl ortaq əcdadı olduğunu xatırladaraq, “Bu o deməkdir ki, dilin struktur qurma xüsusiyyəti insanlardan çox daha əvvəl inkişaf etmiş ola bilər”.
Mütəxəssislərin fikrincə, bu qabiliyyət bonobolarda insan dilindən çox əvvəl mövcud olub və insan dili bu təkamül irsini miras almış ola bilər.
İnsan olmayan orqanizmlərdə dil kimi quruluş
Tədqiqat həmçinin insan olmayan heyvanların ünsiyyət bacarıqlarının dərk edilməsini dərinləşdirir. Elm adamları bonoboların mürəkkəb mənalar çıxarma qabiliyyətinin dilin təkamül təməl daşlarından biri olduğunu düşünürlər.
Tədqiqatın nəticələri göstərir ki, heyvanlar düşündüyümüzdən çox daha təkmil rabitə sistemlərinə malik ola bilər.
Şayəstə Hüseynova
