Artan geosiyasi gərginliyin təsiri ilə qlobal hərbi xərclərin 2024-cü ildə əvvəlki ilə nisbətən real ifadədə yüzdə 9,4 artaraq 2 trilyon 718 milyard dollarlıq rekord qıracağı gözlənilir.
Elchi.az xəbər verir ki, Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutu (SIPRI) 2024-cü il üçün qlobal hərbi xərclərə dair hesabatını açıqlayıb.
Qlobal hərbi xərclərin 2024-cü ildə əvvəlki ilə nisbətən real ifadədə yüzdə 9,4 artaraq 2 trilyon 718 milyard dollara çatacağı və bütün zamanların ən yüksək səviyyəsinə çatacağı ifadə edilən hesabatda, keçən ilki artımda Avropa və Yaxın Şərqdə hərbi xərclərin kəskin artmasının təsirli olduğu vurğulanıb.
Hesabatda qlobal hərbi xərclərin son 10 ildə ardıcıl olaraq artdığı, keçən il Soyuq Müharibə bitdikdən sonra ən kəskin artımın qeydə alındığı, adambaşına düşən qlobal hərbi xərclərin 1990-cı ildən bu yana ən yüksək həddi 334 dollara çatdığı qeyd edilib.
Ötən il ABŞ-ın hərbi xərcləri NATO-nun 66 faizini təşkil edib
ABŞ-ın xərclərinin 2024-cü ildə əvvəlki ilə görə yüzdə 5,7 artaraq 997 milyard dollara çatacağı bildirilən hesabatda, 2015-2024-cü illərdə ölkənin hərbi xərclərinin 19 faiz artdığı qeyd edilib.
Hesabatda qeyd olunub ki, ABŞ-ın ötən il hərbi xərcləri ümumi qlobal hərbi xərclərin 37 faizini, NATO-nun ümumi hərbi xərclərinin isə 66 faizini təşkil edib.
Keçən il əksər Avropalı NATO üzvləri hərbi xərclərini artırdı və onların NATO-dakı ümumi payı 30 faizə çatdı ki, bu da son 11 ilin ən yüksək göstəricisidir.
İnstitutun hesabatında deyilir: “2024-cü ildə üçüncü ilinə qədəm qoyan Rusiya-Ukrayna müharibəsi hərbi xərcləri artırmağa davam edərək, Avropada hərbi xərcləri Soyuq Müharibənin sonunda qeydə alınan səviyyədən kənara çıxarıb”. ifadəsindən istifadə edilmişdir.
Hesabatda Çinin xərclərinin 2015-2024-cü illər arasında 59 faiz artdığı, hərbi xərclərinin isə keçən il 7 faiz artaraq 314 milyard dollara çatdığı təxmin edilib.
Hindistanın xərclərinin keçən il yüzdə 1,6 artaraq 86,1 milyard dollara çatdığı bildirilən hesabatda, Hindistanın hərbi xərclərinin 2015-2024-cü illərdə yüzdə 42 artdığı qeyd edilib.
Almaniya yenidən silahlanır
Hesabatda Almaniyanın keçən il 88,5 milyard dollar xərcləyərək dünya miqyasında ən yüksək hərbi xərclərə sahib ölkələr arasında olduğu, Hindistanı geridə qoyan və ilk dəfə dünyada dördüncü olan ölkənin keçən il hərbi xərclərinin 28 faiz artdığı ifadə edildi. Almaniyanın 2015-2024-cü illərdə xərclərinin 89 faiz artması diqqət çəkir.
Rusiyanın hərbi xərclərinin 2024-cü ildə əvvəlki illə müqayisədə 38 faiz artaraq 149 milyard dollar olacağı proqnozlaşdırılır. Bu rəqəmin Rusiya ÜDM-nin 7,1 faizinə bərabər olduğu təxmin edilirdi.
Rusiya ilə müharibə vəziyyətində olan Ukraynanın hərbi xərcləri keçən il 2,9 faiz artaraq 64,7 milyard dollara çatıb. Davam edən müharibə nəticəsində Ukrayna iqtisadiyyatına dəyən zərər nəticəsində bu məbləğ 2024-cü ildə ölkənin ÜDM-nin 34 faizini təşkil edib.Maraqlıdır ki, Ukraynanın ötən il ümumi hərbi xərcləri Rusiyanın xərclərinin 43 faizini təşkil edib.
İsrailin hərbi xərcləri 65 faiz artır
Qəzzaya hücumlarını davam etdirən İsrailin hərbi xərcləri keçən il 65 faiz artaraq 46,5 milyard dollara çatıb. SIPRI bunun “1967-ci ildəki Altı Günlük Müharibədən bəri ən yüksək illik artım” olduğunu bildirib.
İranın xərcləri 10 faiz azalaraq 7,9 milyard dollar olub. “Sanksiyaların İrana təsiri onun xərclərini artırmaq imkanlarını ciddi şəkildə məhdudlaşdırıb”, – hesabatda deyilir.
Britaniyanın hərbi xərcləri keçən il 2,8 faiz artaraq 81,8 milyard dollara çatıb. Fransanın hərbi xərcləri 6,1 faiz artaraq 64,7 milyard dollara çatıb.
80,3 milyard dollarla Səudiyyə Ərəbistanı 2024-cü ildə Yaxın Şərqin ən böyük hərbi xərcləyən ölkəsi və dünyanın yeddinci ən çox xərcləyən ölkəsi olacaq.
SIPRI-nin Hərbi Xərclər və Silah İstehsalı Proqramının baş elmi işçisi Xiao Liang qeyd edib ki, ötən il 100-dən çox ölkə hərbi xərclərini artırıb.
“Hökumətlər hərbi təhlükəsizliyə getdikcə daha çox üstünlük verdiyi üçün, əksər hallarda digər büdcə sahələri hesabına iqtisadi və sosial mübadilələr gələcək illərdə cəmiyyətlərə əhəmiyyətli təsir göstərə bilər” Liang deyib.
SIPRI 1966-cı ildə yarandığı gündən bəri münaqişə, silahlanma, silahlara nəzarət və tərksilah kimi sahələrdə araşdırmalar, hesabatlar və təhlillər hazırlayır.
Şayəstə Hüseynova
