ABŞ-da 30 yaşında beyin sapı insultuna görə danışma qabiliyyətini itirən qadın, yeni beyin-kompüter interfeysi (BCI) sayəsində fikirlərini dərhal nitqə çevirməyə başlayıb.
Elchi.az xəbər verir ki, ABŞ tədqiqatçılarının hazırladığı innovativ metod qadının beyin fəaliyyətini 80 millisaniyəlik intervalla təhlil edir və sintez edilmiş səslə ötürür.
Sistem əvvəlki texnologiyaların yaratdığı gecikmələri aradan qaldırır və nitqi daha səlis edir.
İnsan bədəni düşüncələri tez-tez fərqinə varmadan dərhal səslərə çevirmək qabiliyyətindən istifadə edir. Ancaq bu proses danışma qabiliyyətini itirmiş fərdlər üçün böyük çətinlik yaradır.
ALS və ya sinir sisteminin zədələnməsi kimi nevroloji pozğunluqlar beynin nitq mərkəzinin səs istehsal mexanizmi ilə əlaqəsini poza bilər. Buna görə də, beyin implantları və xüsusi proqramlar bu şəxslər üçün yeni bir ünsiyyət üsulu təklif etməyi hədəfləyir.
Beyindən səsə çevrilmədə böyük irəliləyiş
Son illərdə BCI sistemləri ilə əhəmiyyətli irəliləyişlər əldə edilmişdir. Mövcud metodların əksəriyyəti mətni tamamilə təhlil edir və sonra onu nitqə şərh edir ki, bu da nitqin səlisliyinə mənfi təsir göstərir.
Kaliforniya Berkeley və San-Fransisko Universitetinin tədqiqatçıları öz hesabatlarında bildiriblər ki, “nitq sintezinin gecikməsi və şifrənin açılması sürətinin yaxşılaşdırılması dinamik söhbət və səlis ünsiyyət üçün vacibdir”.
47 yaşlı iştirakçının sensorimotor korteksindəki məlumatlardan istifadə edərək, tədqiqat mühəndisi Kaylo Littlejohn və komandası 1000 sözdən ibarət lüğətdən 100 fərqli cümlə haqqında səssizcə düşünərkən dərin öyrənməyə əsaslanan neyron şəbəkəsini öyrətdi.
Sistem iştirakçıya səs yazısı əsasında sintez edilmiş səslə danışmağa imkan verib, əvvəlki üsullarla müqayisədə hər sözə görə tərcümə sürətini iki dəfə artırıb.
Daha təbii və daha sürətli ünsiyyət
80 millisaniyəlik zaman aralığında işləyən bu yeni üsul beyin siqnallarını anında səsləndirə və beləliklə daha təbii nitq axını təmin edə bilir. Bundan əlavə, əvvəllər öyrədilməmiş sözləri yüksək dəqiqliklə müəyyən edə bilən sistem iştirakçının əvvəllər qeydə alınmış səs yazılarından yaradılan səs sintezi ilə nitqi insanın öz səsi kimi səsləndirib.
Tədqiqatçılar metodun klinik istifadəyə hazır olmasından əvvəl daha da inkişaf etdirilməsi lazım olduğunu bildirsələr də, bu sahədəki sürətli inkişafın danışıq qabiliyyətini itirmiş şəxslər üçün ümidverici olduğunu vurğulayırlar.
Tədqiqat “Nature Neuroscience” jurnalında dərc olunub.
Yeganə
