Canlı növlər yox olur, plastik tullantı problemi böyüyür

Qlobal istiləşmə və artan insan təzyiqi dünyanı ekoloji məhvə apararkən, 166 mindən çox növün həyatı təhlükə altındadır. Qlobal ekoloji problemlərə biganə qalan Avropa Birliyi ekoloji yükünü Türkiyə də daxil olmaqla inkişaf etməkdə olan ölkələrə ixrac edir. Yaşanan ekoloji problemlər artıq təkrar emal məsələsi deyil, geosiyasi bərabərsizliyin dərinləşməsi probleminə çevrilir. Elchi.az xəbər verir ki, qlobal iqlim dəyişikliyi, eləcə də qlobal ekoloji məhv canlı növlərinin sağ qalmasına təhlükə yaradır. Canlı növlər qlobal miqyasda görünməmiş nəsli kəsilmək prosesindən keçərkən, ətraf mühitin çirklənməsi və plastik tullantılar planeti nəsli kəsilməyə doğru sürükləyir. Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqının dərc etdiyi son Qırmızı Siyahı məlumatları vəziyyətin ciddiliyini açıq şəkildə ortaya qoyur. Hesabatda 166 mindən çox növün 46 mininin nəsli kəsilmək təhlükəsi ilə üzləşdiyi vurğulanır və vəhşi təbiət populyasiyalarının orta hesabla 69 faiz azaldığı göstərilir. “Şirin su növlərində bu azalma 83 faiz heyrətamiz səviyyəyə çatıb. İQLİM Stressi ARTIR Son ekoloji hesabatlara görə, Türkiyənin bioloji zənginliyi və yerli növlərin azalan yaşayış yerləri artan iqlim stresi və insan fəaliyyətinin təzyiqi səbəbindən sürətlə əriyir. Dəniz tısbağaları, durnalar və arılar kimi bir çox növ tikinti və pestisidlərin istifadəsi səbəbindən təhlükə altındadır. Tuz, Burdur və Manyas göllərinin geri çəkilmə nisbətləri hər il artsa da, Aralıq dənizində Süveyş kanalı vasitəsilə yayılan invaziv növlər yerli dəniz canlılarına təzyiq göstərir. DƏHŞƏTLİ ŞƏKİL Digər tərəfdən, Türkiyə üçün başqa bir mühüm problem, təkrar emal adı ilə Avropa Birliyi ölkələrindən göndərilən plastik tullantılardır. 2023-cü ilin yanvar ayında Avropa Birliyi ölkələrindən Türkiyəyə plastik tullantı ixracı ayda 10 milyon kiloqram olduğu halda, 2024-cü ilin noyabrında bu rəqəm 44 milyon kiloqrama çatıb. Bu məbləğin gündə 257 TIR plastik tullantı deməkdir. İl ərzində baxıldığında mənzərə daha da diqqəti cəlb edir: 2024-cü il ərzində Türkiyəyə cəmi 425 milyon kiloqram plastik tullantı göndərilib. Plastik tullantıların əksəriyyətini “Yüksək Sıxlıqlı Polietilen” və “Aşağı Sıxlıqlı Polietilen” növləri təşkil edirdi. Aİ-NİN TUTAJI PROBLEMİ Aİ ölkələri arasında ən çox plastik tullantı göndərən ölkələr Almaniya, Belçika, İtaliya və İspaniyadır. Almaniya sərt ekoloji qanunlar və yüksək əmək xərcləri səbəbindən təkrar emal əvəzinə ixraca üstünlük verərkən, Belçika və İtaliya; tullantıların idarə edilməsində potensial problemləri yaşayır. İspaniya isə Türkiyə kimi ölkələrdə kənd təsərrüfatı qablaşdırma tullantılarını atmağa davam edir. 30 FAİZİ DÖNÜŞÜM OLUB Türkiyə ilə AB arasındakı “tullantı əlaqəsi” özü ilə təkcə ekoloji deyil, həm də sosial ədalət və ikili standartlar müzakirələrini gətirir. Türkiyə vətəndaşları AB ölkələrindən viza almaq üçün aylarla gözləməyə məcbur edilərkən, Avropadan gələn plastik tullantılar gecikmədən gömrükdən keçir. Ekologiya və Şəhərsalma Nazirliyinin keçmiş müşaviri Prof.Dr.Mustafa Öztürk isə Avropa İttifaqı ölkələrində plastik tullantıların təkrar emalının son dərəcə baha başa gəldiyinə diqqət çəkərək məlumatı bölüşür: “QHT və ətraf mühit təşkilatlarının sahə hesabatlarına görə, idxal edilən plastiklərin 20-30%-i yandırılır, yabanı havada çöl suları və çöl tullantıları qalmaz. Bundan əlavə, təkrar emal sektorunda fəaliyyət göstərən bəzi firmaların öz imkanlarını aşaraq idxal etdiyi iddia edilir."