Stalin oğurluğa görə 5 dəfə türməyə düşüb, Yanukoviç isə dələduzluğa görə…
Son illər Azərbaycan türmələri məşhurlarla dolub-daşır. Siyasətçilər, jurnalistlər, hüquq müdafiəçiləri, gənc aktivistlər sanki növbə ilə, bir-birinin ardınca türməyə göndərilir. Amma tarix sübut edir ki, dünya üzrə türməyə düşən məşhurların ümumi sayı da az olmayıb. Siyasətin ən tanınmış simaları tarixin müəyyən dönəmlərində məhbəs həyatı yaşayıblar.
Başlayaq Vladimir İliç Lenindən. Oktyabr inqilabının öncülü və Xalq Sovet Komissarının birinci katibi zamanında fəhlələr arasında aktiv təbliğat aparıb. 70-dən artıq təbliğat vərəqələri paylayıb. 1895-ci ilin dekabrında həbs olunub. Bir il türmədə yatandan sonra 3 il müddətinə Yenisey quberniyasına sürgünə göndərilib.
İosif Vissarionoviç Stalin isə türmədə düz 6 dəfə yatıb. Amma bunlardan cəmi bir dəfəsi siyasi səbəblər ucbatından baş verib. Digər 5 həbsin səbəbi isə soyğunçuluq olub. Gənc ideoloq maddi vəsait əldə etmək üçün soyğun, oğurluq, talançılıqla məşğul olurdu. Stalin hətta Tiflisdə həmin vaxt üçün fantastik rəqəm sayılan 1,4 milyon rubl oğurlamaqla tarixdə “qabiliyyətli” oğru kimi ad qazanıb. Bundan başqa, Stalinin bandası Bakıda da bütün neft maqnatlarını qorxu altında saxlamağı bacarıb. Onun banditlik fəaliyyətinin pik nöqtəsi isə “İmperator Birinci Nikolay” adlı paroxoda hücumu olub.
Adolf Alaizoviç Hitlerdən isə xüsusi danışmaq lazımdır. Onu ilk dəfə 1923-cü ildə siyasi səbəblərdən həbs ediblər. Səbəb hökumət əleyhinə təbliğat aparması olub. Türmədə isə komfortlu şəraitdə saxlanıb, onun kamerasını digər məhbuslar yığışdırıb. Hitlerə daim ziyarətçi qəbul etməyə icazə verilib. Bununla yanaşı, o, türmədəikən özünün “Mənim mübarizəm” adlı kitabını yazıb.
Fidel Aleksandroviç Kastro, Kuba liderinin yolu da türmədən keçib. Kubada aktiv inqilabi hərəkatın iştirakçısı olan Kastro 1953-cü ilin 26 iyulunda San Diyeqidaki Monkada kazarmasına hücum təşkil edib. Bununla da o, diktator Fulqeniko Batisti devirməyə çalışıb. Onun başçılıq etdiyi dəstə uduzsa da, Kastro kəndlərdən birində gizlənməyə nail olub. Onu orda 1 avqust tarixində aşkar ediblər. Məhkəməsində Kastro əminliklə bildirib ki, tarix onu haqlı çıxaracaq. Məhkəmə onu 15 il müddətinə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırıb, bir müddət sonra isə amnistiya ilə azadlığa çıxıb. 4 il sonra Fidel Kastro Kuba hakimiyyətini devirib.
Nelson Rolilahlaloviç Mandela da qaradərililərin aktiv müdafiəçilərindən biri (eyni zamanda CAR-ın ilk qaradərili prezidenti) kimi türmənin “dadı”nı görənlərdən olub. O, 1961-ci idə qaradərililərin üsyanını təşkil edib. Buna görə 17 ay sonra saxlanılaraq həbs edilib. Bu həbsin gerçəkləşməsinə ABŞ-ın xüsusi xəfiyyələri yardımçı olub. Məhkəmə onu 5 il müddətinə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırıb.
Amma onun həbs həyatı bununla yekunlaşmayıb. Mandela ümumən 27 il həbsdə yatıb. Bu müddət ərzində o, dünya şöhrəti qazana bilib, onun ictimai çıxışları isə tarixin bir hissəsinə çevrilib.
Venesuelanın sabiq prezidenti Uqo Rafaeloviç Çavesdən də xüsusi danışmaq lazımdır. 1992-ci ildə onun rəhbərlik etdiyi ordu kolonları etiraz əlaməti olaraq Karakas küçələrinə çıxıblar. Onlar hakimiyyəti ələ keçirmək istəmədiklərini, sadəcə, onu yenidən qurmaq istədiklərini bəyan ediblər. Bunun ardınca isə Uqo Çaves qan tökmək istəmədiyi üçün hakimiyyətə təslim olub, öz silahdaşlarını silahlarını yerə qoymağa çağırıb. Bu üsyanın hazırlığı və təşkilatçılığı ilə bağlı bütün məsuliyyəti isə öz üzərinə götürüb. Çavesi və tərəfdarlarını 2 il müddətinə azadlıqdan məhrum ediblər.
Ukraynanın keçmiş prezidenti Viktor Fyodoroviç Yanukoviçi türmənin “tozlu kameralarında” görmək olub. İlk dəfə onu 1970-ci ildə cəzalandırıblar. Amma siyasi yox, kriminal səbəblərə görə. Qarət, dələduzluq və zorakılıq əməllərinə görə həmin vaxt 3 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilən Yanukoviç yetkinlik yaşına çatmayanlarla eyni kolonda qalıb.
Sevinc TELMANQIZI