İsrail-İran Müharibəsi: Tehran Alov İçində
Tehran Alov İçində: İsrail-İran Müharibəsi Yeni Mərhələdə
Elchi.az xəbər verir ki, Yaxın Şərqdəki gərginlik son günlərdə daha da artaraq, regionu tammiqyaslı müharibə təhlükəsi ilə üz-üzə qoyub. İsrailin İranın paytaxtı Tehrana endirdiyi intensiv hava zərbələri, ABŞ prezidenti Donald Trampın İrana “şərtsiz təslim” tələbi ilə birlikdə vəziyyəti daha da kritik həddə çatdırıb.
Hadisələrin fonunda ABŞ-ın Yaxın Şərqə əlavə hərbi qüvvələr göndərməsi, Trampın İranın ali dini lideri Ayətullah Əli Xameneyiyə ünvanladığı sərt xəbərdarlıqlar regionda qarşılıqlı ittihamların və hərbi hazırlıqların artmasına səbəb olub. Trampın Xameneyinin gizləndiyi yerin məlum olduğunu, lakin onu öldürmək planlarının olmadığını deməsi, ABŞ-ın bu münaqişədəki rolu ilə bağlı müxtəlif şübhələrə və suallara yol açıb.
Tehran sakinlərinin şəhəri tərk etməyə başlaması, İsrailin İranın hərbi və nüvə proqramlarını hədəf alan hava əməliyyatlarının altıncı günündə vəziyyətin nə qədər ciddi olduğunu göstərir. İsrail bu əməliyyatların İranın nüvə silahı əldə etməsinin qarşısını almaq üçün zəruri olduğunu iddia edir. Zərbələr nəticəsində İranda azı 224 nəfər həlak olub.
İran da cavab olaraq İsrailə 400-ə yaxın raket və yüzlərlə pilotsuz uçuş aparatı (PUA) atıb. Bu hücumlar nəticəsində İsraildə 24 nəfər həyatını itirib. Münaqişə İsrailin Qəzza zolağında davam edən əməliyyatları fonunda baş verib. Qəzzada aclıqla mübarizə aparan Fələstinlilərə yardım paylanarkən, demək olar ki, hər gün atışma hadisələri qeydə alınır.
Gərginliyin Artması və Tehranın Vəziyyəti
Çərşənbə səhəri Tehranda yerli vaxtla saat 5 radələrində güclü partlayış səsləri eşidilib. Bundan əvvəl də bir neçə partlayış qeydə alınmışdı. İran rəsmiləri hücumlarla bağlı hər hansı bir açıqlama verməkdən çəkinirlər. İsrailin hava zərbələri kampaniyası başlayandan bəri belə hadisələr daha da intensivləşib.
Bildirilir ki, zərbələrdən biri İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) akademiyasının yerləşdiyi Tehrannın şərqindəki Həkimiye rayonunu hədəf alıb. İsrail əvvəllər Mehrabad Beynəlxalq Hava Limanının cənubundakı yaşayış məhəllələrini, hərbi obyektləri, əczaçılıq şirkətlərini və sənaye müəssisələrini hədəf ala biləcəyi barədə xəbərdarlıq etmişdi.
İsrail həmçinin, SEPAH-ın Xatəməl-Ənbiya Mərkəzi Qərargahının rəhbəri təyin olunan general Əli Şadmaninin Tehranda öldürüldüyünü iddia edib. Şadmani bu vəzifəyə təyin olunana qədər geniş tanınmırdı. Onun sələfi general Qulam Əli Rəşidi də İsrailin zərbəsi nəticəsində həlak olmuşdu.
ABŞ-ın Mövqeyi və Diplomatik Cəhdlər
Donald Tramp Kanadada keçirilən G7 sammitini vaxtından əvvəl tərk edərək İsrail-İran münaqişəsinə diqqət ayırıb. O, jurnalistlərə bildirib ki, atəşkəsə deyil, münaqişəyə “əsl sonluq” axtarır və İranın “tamamilə təslim olmasını” istəyir. Eyni zamanda, Tramp diplomatik danışıqların da mümkün olduğunu qeyd edərək, vitse-prezidenti və xüsusi nümayəndəsini İranla görüşə göndərə biləcəyini bildirib.
ABŞ İsraili İran hücumlarından qorumaq və İranın ABŞ hərbi obyektlərini hədəf alacağına dair təhdidlərinə cavab vermək üçün Yaxın Şərqdə hərbi təyyarələr və hərbi gəmilər yerləşdirir. Peyklərdən əldə edilən görüntülər Bəhreyndəki ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin 5-ci Donanmasının qərargahının yaxınlığında heç bir gəminin olmadığını göstərir. Gəmilərin dağıdılması dünyanın hər yerindəki donanmalar tərəfindən təhlükə zamanı istifadə edilən ümumi təhlükəsizlik tədbiridir.
Ağ Ev rəsmisinin bildirdiyinə görə, Tramp və İsrail Baş Naziri Binyamin Netanyahu telefonla vəziyyəti müzakirə ediblər. Rəsmi şəxs anonim qalmaq şərti ilə açıqlama verib.
İranın Reaksiyası və Gələcək Ssenarilər
İran prezidentin bəyanatlarına dərhal cavab verməyib, lakin ölkənin hərbi rəhbərləri İsrailin daha çox hücuma məruz qalacağını vəd ediblər. İran ordusunun baş komandanı general Əbdül Rahim Musəvi bildirib ki, indiyə qədər həyata keçirilən əməliyyatlar yalnız xəbərdarlıq və çəkindirmə məqsədi daşıyıb və “cəza əməliyyatı” tezliklə həyata keçiriləcək.
İsrail ordusu əhalini sığınacaqlara yaxın durmağa çağırıb, çünki İran yeni raket zərbələri endirir. Lakin rəsmilər bildiriblər ki, raketlərin əksəriyyəti zərərsizləşdirilib və İsrail xilasetmə xidmətləri dərhal xəsarət alanlar barədə məlumat verməyiblər. İsrailin nüvə proqramının mərkəzi hesab edilən Dimona şəhəri də daxil olmaqla, ölkənin cənubunda sirenlər çalınıb.
ABŞ Dövlət Departamenti ABŞ-ın Qüdsdəki səfirliyinin cümə gününə qədər bağlı qalacağını elan edib. İran hər hücumda daha az raket atır. Səbəbi açıqlanmasa da, bu, İsrailin bir çox İran raket qurğularını hədəfə almasından sonra baş verir.
Tehranda Vəziyyət Gərginləşir
Tramp sosial mediada “hər kəsin dərhal Tehrandan təxliyə edilməsi” barədə xəbərdarlıq edib. Bundan əvvəl İsrail ordusu da şəhərin mərkəzindəki bir rayonun 330 min sakininə evlərini tərk etməyi tövsiyə etmişdi.
Tehran Yaxın Şərqin ən böyük şəhərlərindən biridir və təxminən 10 milyon əhalisi var. Bu, təxminən İsrailin bütün əhalisinə bərabərdir. Düşmənçiliklər başlayandan bəri insanlar şəhəri tərk etməyə başlayıblar.
Tramp təxliyə çağırışının səbəbini soruşduqda, “Mən sadəcə insanların təhlükəsiz olmasını istəyirəm” deyə cavab verib.
Tehrannın mərkəzi rayonları boşalıb, bir çox mağaza bağlanıb. Böyük Bazar yalnız böhran zamanı, məsələn, 2022-ci il hökumət əleyhinə etirazlarda və koronavirus pandemiyası dövründə bağlanıb.
Tehrandan qərbə gedən yollarda tıxac yaranıb.
İranın Xarici Aləmlə Əlaqəsinin Məhdudlaşdırılması
İran hakimiyyəti ictimaiyyətin xarici aləmlə əlaqəsini məhdudlaşdırır. Telefon və internet xidmətlərində fasilələr yaranıb, stasionar telefonlar beynəlxalq zəngləri qəbul edə və ya zəng edə bilmir. İnternetə nəzarət qrupu olan NetBlocks bildirib ki, ölkədən internet trafikində əhəmiyyətli bir azalma aşkar edilib.
İranın Kiber Təhlükəsizlik Komandanlığı internet məhdudiyyətlərini təsdiqləyib və İran dövlət televiziyası vasitəsilə yayımlanan bir bəyanatda bu addımın düşmənlərin “kiber və hərbi əməliyyatlar aparmaq üçün infrastrukturu istismar etməsinin qarşısını almaq” məqsədi daşıdığını bildirib.
İran keçmişdə ümummilli etirazlar zamanı və 1980-ci illərdə İran-İraq müharibəsi dövründə mühüm kommunikasiya vasitələrini məhdudlaşdırıb.
Beynəlxalq veb saytlar bloklanıb, lakin yerli veb saytlar işləyir. Bu, İranın ictimaiyyətin görə biləcəyi məzmunu məhdudlaşdırmaq məqsədi daşıyan “halal net” adlanan yerli idarə olunan internet versiyasını işə saldığını göstərir.
İranın dövlət televiziyası çərşənbə axşamı ictimaiyyəti sübut olmadan iddia edərək, WhatsApp mesajlaşma proqramının istifadəçi məlumatlarını toplayaraq İsrailə göndərdiyini deyərək, proqramı mobil telefonlarından silməyə çağırıb.
WhatsApp bəyanatında "bu yalan xəbərlərin insanların ən çox ehtiyac duyduğu bir zamanda xidmətlərimizin bloklanması üçün bəhanə olacağından" narahat olduğunu bildirib.
