Mən axırıncı dəfə Amerikada olanda Cənubi Karolina ştatının paytaxtı Kolombia şəhərindən bir az kənarda yerləşən alış-veriş mərkəzinə getmişdik. Orda mağazaların birində 11-12 yaşlı oğlan uşağı üçün çox gözəl bir idman ayaqqabısı gördüm. Gözəl görünüşlü, ağ-qara rəngli bir şey idi. Əvvəlki qiyməti 55 dollar olmuşdu, amma ikiqat endirim eləmişdilər. Ayaqqabı o qədər xoşuma gəldi ki, onu aldım, fikirləşdim ki, bir ölçü böyük olsa da, eybi yoxdur, oğlum gələn il geyər.
Vətənə qayıdıb evə çatdıqda ilk işim gözəl görünüşlü idman ayaqqabısını pələng öldürmüş cəngavər ədasıyla hədiyyə sahibinə çatdırmaq oldu. Ayaqqabıdan hamının xoşu gəldi, bəh-bəh dedilər, amma adətləri üzrə məmulatın altına, üstünə, dabanına, içinə baxaraq mənə belə bir xəbər verdilər: “Bay, bu kitayskidir ki”.
Özümü o yerə qoymasam da pərt oldum. Üç təyyarə dəyişərək on min kilometr uç, Atlantik okeanının üstündən süz, o boyda Amerikaya keç, ordan Çin malı seç, al gətir. Olacaq şeydirmi?
Uşaqlara dedim ki, bu, bildiyimiz Çin mallarından deyil, bu, daha keyfiyyətlidir, bunu xüsusi olaraq ABŞ üçün buraxırlar. Dedim, baxın, ayaqqabının altında “only for USA” da yazılıb, yəni yalnız ABŞ üçün.
Nə qədər təskinlik üçün deyilsə də, burada həqiqət də vardı. Məsələ ondadır ki, gerçəkdən də ABŞ-ın bir çox şirkətləri öz müəssisələrini aparıb Çində quraşdırıblar – orda işçi qüvvəsi ucuzdur deyə. Amerika fəhləsinə ayda 2 min dollar (minimum) verməkdənsə, çinli fəhlələrin onuna 2 min verirlər. Üstəlik, Çində xammal da ucuzdur, ona görə də sahibkarlar bu müəssisələrdə istehsal olunan məmulatlardan çox qazanırlar. Məsələn, 10-15 dollara başa gəlmiş idman ayaqqabısını aparıb öz ölkələrində 55 dollara satırlar. Bir xeylisi satılandan sonra endirim edirlər, Azərbaycandan gələn jurnalist də “Amerika malı” hesab edərək sevinə-sevinə 27 dollar verib alır.
İnsaf naminə deyim ki, həmin idman ayaqqabısı çox keyfiyyətli çıxdı, yaquarım onu mindi-çapdı, cırılmadı, axırda ayağına kiçik oldu, çəkələyə döndərdi. Yəni bu “only for USA” olan Çin malı “Sədərək”dən, “Binə”dən, şəhərdəki digər adına “moll” deyilən mağazalardan alınan Çin mallarından deyildi, daha keyfiyyətliydi. Bununla belə, həmin alış-veriş mənim ailədaxili reputasiyama öz zərərini vurub, özümü hələ də “Amerikadan kitayski krossovka alıb gətirən” adam hesab edirəm. Məsələnin, türkün sözü, tühaf tərəfi, Çin malı almaqda deyil, o malı Amerikadan almaqdadır.
İki ay əvvəl Brüsseldə olanda isə ağıllı tərpəndim, son anda Çin malı almaqdan vaz keçdim. Köhnə təcrübəyə dayanaraq almaq istədiyim köynəyin ora-burasına baxdım və “MADE İN CHİNA” kəlmələrini oxuyandan sonra dedim, yox, indi də “Belçikadan kitayski köynək alan” epitetinə tablaşa bilmərəm.
Dünən internet resurslarında, sosial şəbəkələrdə Çində sintetik düyü istehsal edən zavodun sexlərindən hazırlanmış videonu görəndən sonra artıq anlamışam ki, bizə, bəşər əhlinə qurtuluş yoxdur. Dünyanın harasına gedirsən, get, orda Çin malı var. Hətta quşqulanıram ki, Marsa göndərilən cihazın da müəyyən komponenti Çində düzəldilib. Bu saat dünyanı Çin geyindirir, Çin yedirdir.
O düyü istehsalından bəhs edən video isə yeni xanədəndir. İndən belə toyda, yasda masaya plov qoyulanda, onun sintetik düyüdən olub-olmamasını necə dəqiqləşdirəcəyimi bilmirəm. Toydan fərqli olaraq yas yerində alternativ qidalar çox az olur (pendir, göy, halva, vəssalam), aş yeməyə məcbursan.
Bəs adətən axşam saat 10-da tamadaların “məclisin şahı aş gəlir” deyə işıqları söndürdərək, əvvəli həzin, sonu ritmik musiqinin sədaları altında, yeddi-səkkiz dəliqanlının, rəqqas və rəqqasələrin müşayiəti ilə toya aş gətirilməsi ritualı necə olacaq? Bir nimçə sintetik düyüdən bişiriilmiş xörək üçün o qədər əziyyət çəkməyə, Roma Papasının taxta çıxarılmasına oxşayan ayin icra etməyə dəyərmi?
Uzun sözün kəsəsi, bəşər əhli oturub düşünməlidir: necə eləsin ki, canını Çin geyimindən olmasa da, ən azı Çin qidasından qurtarsın. Belə getsə, Çin milyard yarımlıq acını doyurmaq üçün yerdə qalan beş milyard insanı qıracaq.
Mən axırıncı dəfə Amerikada olanda Cənubi Karolina ştatının paytaxtı Kolombia şəhərindən bir az kənarda yerləşən alış-veriş mərkəzinə getmişdik. Orda mağazaların birində 11-12 yaşlı oğlan uşağı üçün çox gözəl bir idman ayaqqabısı gördüm. Gözəl görünüşlü, ağ-qara rəngli bir şey idi. Əvvəlki qiyməti 55 dollar olmuşdu, amma ikiqat endirim eləmişdilər. Ayaqqabı o qədər xoşuma gəldi ki, onu aldım, fikirləşdim ki, bir ölçü böyük olsa da, eybi yoxdur, oğlum gələn il geyər.
Vətənə qayıdıb evə çatdıqda ilk işim gözəl görünüşlü idman ayaqqabısını pələng öldürmüş cəngavər ədasıyla hədiyyə sahibinə çatdırmaq oldu. Ayaqqabıdan hamının xoşu gəldi, bəh-bəh dedilər, amma adətləri üzrə məmulatın altına, üstünə, dabanına, içinə baxaraq mənə belə bir xəbər verdilər: “Bay, bu kitayskidir ki”.
Özümü o yerə qoymasam da pərt oldum. Üç təyyarə dəyişərək on min kilometr uç, Atlantik okeanının üstündən süz, o boyda Amerikaya keç, ordan Çin malı seç, al gətir. Olacaq şeydirmi?
Uşaqlara dedim ki, bu, bildiyimiz Çin mallarından deyil, bu, daha keyfiyyətlidir, bunu xüsusi olaraq ABŞ üçün buraxırlar. Dedim, baxın, ayaqqabının altında “only for USA” da yazılıb, yəni yalnız ABŞ üçün.
Nə qədər təskinlik üçün deyilsə də, burada həqiqət də vardı. Məsələ ondadır ki, gerçəkdən də ABŞ-ın bir çox şirkətləri öz müəssisələrini aparıb Çində quraşdırıblar – orda işçi qüvvəsi ucuzdur deyə. Amerika fəhləsinə ayda 2 min dollar (minimum) verməkdənsə, çinli fəhlələrin onuna 2 min verirlər. Üstəlik, Çində xammal da ucuzdur, ona görə də sahibkarlar bu müəssisələrdə istehsal olunan məmulatlardan çox qazanırlar. Məsələn, 10-15 dollara başa gəlmiş idman ayaqqabısını aparıb öz ölkələrində 55 dollara satırlar. Bir xeylisi satılandan sonra endirim edirlər, Azərbaycandan gələn jurnalist də “Amerika malı” hesab edərək sevinə-sevinə 27 dollar verib alır.
İnsaf naminə deyim ki, həmin idman ayaqqabısı çox keyfiyyətli çıxdı, yaquarım onu mindi-çapdı, cırılmadı, axırda ayağına kiçik oldu, çəkələyə döndərdi. Yəni bu “only for USA” olan Çin malı “Sədərək”dən, “Binə”dən, şəhərdəki digər adına “moll” deyilən mağazalardan alınan Çin mallarından deyildi, daha keyfiyyətliydi. Bununla belə, həmin alış-veriş mənim ailədaxili reputasiyama öz zərərini vurub, özümü hələ də “Amerikadan kitayski krossovka alıb gətirən” adam hesab edirəm. Məsələnin, türkün sözü, tühaf tərəfi, Çin malı almaqda deyil, o malı Amerikadan almaqdadır.
İki ay əvvəl Brüsseldə olanda isə ağıllı tərpəndim, son anda Çin malı almaqdan vaz keçdim. Köhnə təcrübəyə dayanaraq almaq istədiyim köynəyin ora-burasına baxdım və “MADE İN CHİNA” kəlmələrini oxuyandan sonra dedim, yox, indi də “Belçikadan kitayski köynək alan” epitetinə tablaşa bilmərəm.
Dünən internet resurslarında, sosial şəbəkələrdə Çində sintetik düyü istehsal edən zavodun sexlərindən hazırlanmış videonu görəndən sonra artıq anlamışam ki, bizə, bəşər əhlinə qurtuluş yoxdur. Dünyanın harasına gedirsən, get, orda Çin malı var. Hətta quşqulanıram ki, Marsa göndərilən cihazın da müəyyən komponenti Çində düzəldilib. Bu saat dünyanı Çin geyindirir, Çin yedirdir.
O düyü istehsalından bəhs edən video isə yeni xanədəndir. İndən belə toyda, yasda masaya plov qoyulanda, onun sintetik düyüdən olub-olmamasını necə dəqiqləşdirəcəyimi bilmirəm. Toydan fərqli olaraq yas yerində alternativ qidalar çox az olur (pendir, göy, halva, vəssalam), aş yeməyə məcbursan.
Bəs adətən axşam saat 10-da tamadaların “məclisin şahı aş gəlir” deyə işıqları söndürdərək, əvvəli həzin, sonu ritmik musiqinin sədaları altında, yeddi-səkkiz dəliqanlının, rəqqas və rəqqasələrin müşayiəti ilə toya aş gətirilməsi ritualı necə olacaq? Bir nimçə sintetik düyüdən bişiriilmiş xörək üçün o qədər əziyyət çəkməyə, Roma Papasının taxta çıxarılmasına oxşayan ayin icra etməyə dəyərmi?
Uzun sözün kəsəsi, bəşər əhli oturub düşünməlidir: necə eləsin ki, canını Çin geyimindən olmasa da, ən azı Çin qidasından qurtarsın. Belə getsə, Çin milyard yarımlıq acını doyurmaq üçün yerdə qalan beş milyard insanı qıracaq.