Adil Qeybulla: “Vaksinin çox böyük əhəmiyyəti var və onun uşaqlara vurulmasının dövlət proqramına salınması da çox düzgün addımdır”
Hepatit B virusu artıq Azərbaycanda da sürətlə yayılmağa başlayıb və mütəxəssislərin sözlərinə görə, milli fəlakət halına gəlib. Bu gün çox sadə bir yolla hər bir sağlam insan Hepatit B-nin qurbanına çevrilə bilər.
Xüsusən də, gözəllik salonlarında, bərbərxanalarda, stomatoloji, ginekoloji kabinetlərdə gigiyenik normalara əməl olunmaması infeksiyanın daha sürətlə yayılmasına səbəb olur. İnsanların öz gigiyenalarına diqqət etməməsi və bu sahədə maariflənmənin aşağı səviyyədə olması da virusun yayılmasına təkan verən səbəblərdən biridir.
Ancaq dünyanın əksər ölkələrində Hepatit B-nin peyvəndi hər kəsə tətbiq olunur və bu da virusun yoluxmasının qarşısını alır.
Bəs, Azərbaycanda necə Hepatit B əleyhinə vaksinasiya aparılırmı? Vaksinlərin keyfiyyətinə və vurulma qaydalarına nə dərəcədə əməl olunur?
Musavat.com-un bu suallarını cavablandıran tibb elmləri doktoru Adil Qeybulla bildirdi ki, bu peyvəndin vurulması olduqca önəmli və effektivdir: “Vaksinasiya məsələsinə bizim millətin yanaşması çox paradoksaldır. Bir faktı sizə deyim ki, dünyada 4 karantin infeksiya taun, vəba, sarı qızdırma və təbii çiçək virusudur. Bu 4 infeksiyanın biri – təbii çiçək məhz peyvənd edilməsi nəticəsində aradan qalxıb. Siz diqqət etsəniz, 50 yaşdan yuxarı olan insanların qollarında o peyvəndin izləri hələ də qalıb. Bu peyvəndin hesabına artıq təbii çiçək infeksiyası sıradan çıxıb, artıq gənclər bu virusa qarşı vaksinasiya olunmur. ÜST hesabat verdi ki, bu xəstəlik artıq aradan qalxıb. Bu vaksinasiyanın təsir gücünü göstərir. Vaxtilə bu xəstəlikdən ildə yüzlərlə insan həyatını itirirdi”.
A.Qeybullanın sözlərinə görə, Hepatit C-nin vaksini hələ ki tapılmasa da, Hepatit B-nin çox təsirli vaksini mövcuddur: “Hepatit B monovalent vaksindir, onun bir genotipi var. Ona görə də onun vaksini mövcuddur. Hepatit C-nin isə 10 subtitrı, 6 genotipi var. Bu səbəbdən Hepatit C-nin vaksinini hazırlamaq çox çətindir. Bunun üzərində hazırda ciddi iş gedir və demək olar ki, hazır olmaq ərəfəsindədir. Mən özümə də Hepatit B-nin vaksinasiyasını etmişəm. Bu vaksin 5-7 il müddətinə insanda immunitet yaradır. Bu peyvənd Hepatit B virusunun qişasından alınan qişa antigenidir. Bu xüsusi molekulyar biologiyanın ən mühüm nailiyyətləri ilə xüsusi polisaxaridlərə hopdurulur və o bədənə yeridildikdə immunitet yaradır. Bu peyvəndin vurulmadığı orqanizm Hepatit B virusuna yoluxduqda artıq gec olur. Vaksinin çox böyük əhəmiyyəti var və onun uşaqlara vurulmasının dövlət proqramına salınması da çox düzgün addımdır”.
Hepatit B peyvəndinin əks təsirinə gəlincə, Adil Qeybulla bunun o qədər də ciddi fəsada yol açmadığını vurğuladı: “Azərbaycanda Hepatit B virusunun daha keyfiyyətli vaksinləri gətirilib və bu gün ayrı-ayrı klinikalarda tətbiq olunur. Vaksin 3 dəfə olunur. Birinci dəfədən bir ay sonra ikinci vaksin, üç ay sonra üçüncü vaksin vurulur. Bu vaksin 5-7 il müddətinə immunitet yaradır. Həmin müddətdən sonra təkrar vaksinasiya edilməlidir. Bunun heç bir qorxusu və təhlükəsi yoxdur. Vaksin tam təhlükəsiz şəkildə hazırlanır. Ola bilər ki, poliklinikalara alınan vaksinlərin keyfiyyəti aşağı olsun, vurulma qaydaları gözlənilməsin. Mən bu barədə məlumatlı deyiləm. Onu deyə bilərəm ki, kommersiya qurumlarının gətirdiyi vaksinlər kifayət qədər keyfiyyətlidir, firma dünyada tanınmış firmadır. Bu peyvəndin əks göstərişləri odur ki, allergik təsiri ola bilər. Ancaq ciddi bir əks göstərişi yoxdur”.
Qeyd edək ki, hər il 4000 minə yaxın insan Hepatit B-nin səbəb olduğu sirroz və ya qaraciyər xərçəngindən dünyasını dəyişir. Hepatit B kəskin xəstəlik formasında iştah itkisi ishal və qusma, yorğunluq hissi, dəridə və gözlərdə sarılıq, əzələlərdə, oynaqlarda və mədədə ağrılara yol aça bilər. Kəskin xəstəlik əlamətləri daha çox yetkinlərdə rast gəlinir. Xəstəliyi yoluxmuş uşaqlarda bu simptomlara aşkarlanmır. Bəzi insanlarda xəstəliyin irəlilədiyi zamanlarda belə, heç bir əlamətə rast gəlinmir.
Ancaq infeksiya çox ciddi fəsadlara, qaraciyər serrozuna yol aça, ölümlə nəticələnə bilər. Xroniki infeksiya böyüklərdən fərqli olaraq, azyaşlılarda daha çox görülür. Xəstə insanların görünüşlərinin normal olmasına baxmayaraq, infeksiyanı digər insanlara da yaya bilərlər. Amerika Birləşmiş Ştatlarında təxminən 1.4 milyon xroniki hepatit B virusu infeksiyalı adam var. Hepatit B virusu yoluxmuş adamın qan və bədən mayeləriylə asanca yayılır.
Xəstəlik həmçinin virusun yoluxduğu cisimlərlə təmas yolu ilə yoluxa bilər. Qeyd edək ki, Hepatit B virusu əşyalar üzərində 7 günə qədər yaşaya bilər. Bu virus onun daşıyıcı olan anadan körpəyə doğum əsnasında keçir. Bundan əlavə, dəridə yara olduğu təqdirdə qan və ya bədən mayelərinin təması, diş fırçası, ülgüc və ya şəkər xəstəliyinin yoxlanması və müalicəsində istifadə edilən alətlər, yoluxmuş adamla qorunmasız cinsi əlaqə, narkotik dərmanların istifadəsi zamanı iynələr paylaşılması zamanı da yoluxma mümkündür.
Hepatit B-dən qorunmağın ən effektli yolu hepatit B peyvəndidir. Hepatit B peyvəndi təkbaşına və ya digər peyvəndlərlə birlikdə vurula bilər. ABŞ-da 1982-ci ildən başlayaraq, Hepatit B peyvəndi bəzi yeniyetmələr və uşaq üçün təklif olunub. 1991-ci ildən bütün uşaqların peyvəndlənməsinə başlanılıb.
1990-cı ildən sonra xəstəliyin yoluxma sıxlığı uşaq və yeniyetmələrdə 95 faizdən çox, digər yaş qruplarında da 75 faiz azalıb. Hepatit B peyvəndinin olunmasıyla uzun illər, bəlkə də ömürboyu davam edəcək bir qorunma təmin edilər.
Uşaqlar normalda 3 dozada hepatit B peyvəndi olmalıdırlar. Birinci doza doğumdan sonra, ikinci doza 1-2 aylıq olarkən, üçüncü doza 6-18 aylıq olarkən Bəzi körpələrə 4 doza edilə bilər.
18 yaşa qədər daha əvvəl peyvənd edilməmiş şəxslər peyvənd edilməlidir. Hepatit B infeksiyası riski altındakı yeniyetmələr peyvənd olunmalıdır.
Ancaq çörək mayasına qarşı və ya hepatit B peyvəndinin komponentlərindən birinə qarşı həyatı təhdid edəcək dərəcədə allergiyası olan şəxslər hepatit B peyvəndi edilməməlidir. Peyvəndlərin ciddi yan təsirlərə və ya ölümə səbəb olma riski olduqca aşağıdır.