Hafiz Babalı: “İnhisarçılıq aradan qalxmasa çörək bahalaşacaq”
ABŞ dollarının məzənnəsinin Azərbaycan manatına nisbətdə yüksəlməsi istehlak bazarında dərhal bahalaşmaya səbəb olub. 1 dolların 1,55 manata yüksəlməsindən dərhal sonra hətta bəzi ticarət obyektlərində satışın məhdudlaşdırılması hallarına rast gəlinib. Qiymət artımı özünü ilk növbədə ərzaq məhsullarının satışında göstərib. Bu isə çörəyin qiymətinin arta biləcəyinə dair ajiotajın yaranmasına səbəb olub. Hazırda dükanlarda 400 qr-lıq çörəyin bir ədədi 30 qəpik, 500-550 qramlıq çörəyin bir ədədi isə 40 qəpiyə satılır.
Ancaq yaranmış situasiyadan işbazların qiyməti artırması ehtimalı da istisna edilmir. Hətta mağaza sahibləri və satıcılar yaxın günlərəd çörəyin qiymətinin artacağına dair siqnallar aldıqlarını bildiriblır. Yaranmış vəziyyəti Cebhe.info-ya şərh edən iqtisadçı-ekspert Hafiz Babalının sözlərinə görə, hələ bir müddət çörəyin qiymətində artım gözlənilmir. Bu da Azərbaycanın taxıl ehtiyatlarının çox olması ilə bağlıdır. Ancaq bu prosesin uzun müddət davam edəcəyini də düşünmək olmaz: “Hökumət 2015-ci ildən başlayaraq Dövlət Taxıl Fondunun ehtiyatlarının 750 min tona çatdırılması ilə bağlı qərar qəbul edib. Yəni bu istiqamətdə göstəricilər kifayət qədər yüksəkdir.
Çörək elə bir məhsuldir ki, dövlət onun qiymətinə nəzarət edir, bahalşma ehtimalı olduqda Taxıl Fondunun ehtiyatlarını bazara, qiymətin tənzimlənməsinə yönəldir. Tutaq ki, dünya bazarında taxılın qiyməti 300 dollara qalxıb, ölkədə taxıla ehtiyac yaranıb, müəyyən ajiotaj yaranıb. Bu halda dövlət qiymət artımının qarşısını almaq üçün fondun ehtiyatlarını daxili bazara yönəldir və sabitliyi qoruyub saxlayır. Bu mənada yaxın 3 ay ərzində çörəyin qiymətində artım gözlənilmir. Ancaq ölkəyə idxal olunan məhsulların qiymətində əhəmiyyətli bir dəyişiklik ola bilər, əhali də bundan narahatlıq keçirməkdədir. Artır əhali dükanlarda ərzaq məhsullarını ehtiyacından artıq qədərində almaqla bu narahatlığını ifadə edir. Alışların artımı da anbarlarda ehtiyatların tükənməsinə səbəb olur ki, bu da növbəti bahalaşmaya gətirib çıxaracaq. Ərzaq məhsullarının böyük hissəsinin xaricdən idxal olunduğunu nəzərə alsaq, heç bir ticarətçi dollara, avroya aldığı məhsulu öz zərərinə realizə etməyə razı olmaz.
Manatın dəyərsizləşməsi sonuncu dəfə o qədər yüksək səviyyədə baş verdi ki, biz bu qiymət artımını hər gün büdcəmizdə, həyatımızda, əhalinin alıcılıq qabiliyyətində hiss edəcəyik. Ölkədə sosial təlatümlər heç də uzaqda deyil. Çünki büdcə xərclərinin qarşılanması, Mərkəzi Bankda və Dövlət Neft Fondunda olan vəsaitlərin qorunması əhalinin yaşayış səviyyəsinə qurban verilməməlidir. Hökumət bu məsələləri ictimaiyyətlə müzakirə etməlidir. Təəssüf ki, bzi bununla rastlaşmırıq. Yaxın dövrlərdə əhali bu sarsıntını hiss edəcək”. Ekspert onu da bildirib ki, Azərbaycan taxıl idxalının hazırda ərzaq buğdasının böyük hissəsini Rusiyadan istehlak edir.
İdxal edilən un isə əsasən şirniyyat məhsullarının istehsalında istifadə olunduğundan çörəkbişirmədə payı azlıq təşkil edir: “Çörək istehsalı üçün lazım olan ərzaq buğdasının əsas təminatçısı Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Dövlət Taxıl Fonddudur. Bundan əlavə taxıl idxalı ilə məşğul olan özəl şirkətlər də var. Ancaq tezliklə həmin şirkətlər taxıl alışını dayandıracaq və Dövlət Taxıl Fondunun anbarlarında olan ehtiyatlar istehlaka yönəldiləcək. Amma müəyyən müddətdən sonra bu ehtiyatlar tükənəcək və biz yaranmış çətinliklərin şahidi olacağıq. Yeni ehtiyatların alınması üçün əlavə vəsaitlərin ayrılması həm də bazardakı konyukturadan asılıdır. Bu məqsədlə dövlət büdcəsində hər il müəyyən qədər vəsait nəzərdə tutulur. Ancaq həmin vəsaitlərin məbləği ilə bağlı informasiya açıqlanmadığı üçün Dövlət Taxıl Fondunun resurslarının necə idarə olunması ilə bağlı konkret fikir söyləyə bilmirik. Çünki taxılın bir hissəsi satışa yönəldilir, manata çevrilir, növbəti dəfə dollara çevrilərək yenidən xaricdən taxıl olması üçün istifadə olunur. O resursların balansı necədir, bu barədə məlumat verilmir”. Hafiz Babalının fikrincə, əgər dövlət bazarda liberallaşmaya şərait yaratmasa, xüsusilə də gömrük-keçid məntəqələrində əksər ərzaq və qeyri-ərzaq məhsullarına tətbiq edilən inhisarçılığı aradan qaldırmasa kütləvi bahalaşma, o cümlədən də çörəyin qiymətinin artımı qaçılmaz olacaq.
– See more at: http://www.cebhe.info/oxu/8467/#sthash.GkWRStfG.dpuf