" Azərbaycan kamançası bütün dünyada sevilir" - Arslan Həzrəti

- Xalq artisti Habil Əliyevin. Uşaqlıqda Habil Əlivein ifasını dinləyirdim. Babam evdə musiqi alətlərində çalardı. Bir gün məndən soruşdu ki, sən hansı musiqi alətində çalmağı istərdin. Mən də düşünmədən dedim ki, kamançada. Mən sənətə Habil Əliyevin kamançasının səsi ilə başladım. 18 yaşında İranda festival keçirildi. Mən həmin festivalda birinci yeri tutdum. O festivalda ifa etdiyim aləti özüm düzətmişdim. Mən həm də 14 yaşımdan kamança musiqi aləti üzrə mütəxəsisəm. Bu yaşda artıq kamança aləti düzəldə bilirdim. Həm ifa, həm də düzətmək eyni bərabərlikdədir. Sonra yolum Bakıya düşdü. Bir il Ədalət Vəzirov və Fəxrəddin Dadaşovdan dərs aldım. Burdan İstanbula qayıdanda bu bir profesional işə çevrildi. Elə həmin vaxtdan orada böyük bir emalatxana açdıq. O gündən bu vaxta kimi işləyirik.

-17 il bundan əvvəl mən 5 simli kamança düzətdim. Həmin kamançanı rəhmətlik Ədalət Vəzirova da göstərdim. Yavaş-yavaş böyüdük

-Bəli, həm də kamança musiqi alətinin növləri çoxaldı. Hər bir ölçüdə kamançalar var. Biz bu məsələdə qərb olaraq düşünmürük. Biz kamança deyəndə muğamatda hansından çox işlədə bilərik deyə yaratmağa çalışdıq. Bu gün də ustalar bizim kamçalardan yararlanırlar. Sən elə bir kamança düzəldəcən ki, bunu musiqiçi çox rahatlıqla ifa etsin. Kamançada elə akustika əldə edərsən ki, gözəldir, amma baxırsan ki, çalınmır. Skripka musiqi aləti çox gözəldir, amma kamança kimi çala bilməzsən. Çünki o çiynin üstündə çalınır.

- Qoz ağacından, tar tut ağacından düzəlir deyirlər. Bu çox yalnış deyim. Bu İran da daxil olmaqla çox bölgələrdə var.

- Bütün ağaclar və onların ağırlığı fərqlidir. Məsələn, qoz ağacından bəhs etsək, Azərbaycanda bunun 15 növü var. Elə qoz ağacı var açıq, eləsi də var ki, tünd rəngdədir. Onların ağırlığı da bir-birinə bənzəmir. Musiqi aləti onun içindəki oyumlardan düzəlir. Bütün dünyada skripka, kontrabas ağça ağacdan düzəlir. Bəzi yerlərdə buna kələbək deyirlər. Amma Azərbaycanda isə fərqli bir ağacdan istifadə edirlər.

- Belə bir şey yox. Yəni bu gün başladım, bu sabaha mütləq başa çatmalıdır. Təkçə çanağın yonulması 3-4 ay sürür. Onu bir az yonub gözləyirsən. Eyni şey sapda da təkrar edirsən. Bizim bu saat əlimizdə hardasa 200 bitmiş sap var. Əgər onun bir problemi çıxarsa onun üçün də geç birləşdiririk. Amma əvəllər belə deyildi. Düzəldirdilər, bir də baxırdılar ki, kamança sənin əlində əyilib. Musiqi alətini düzəldərkən gözləmək lazım. Çünki ağac özünü bulmalıdır. Əgər ağacı oyan zaman bayıra qoysan çatlar, əyilər.

- Təbii. Kamançada hər şey makinalarda düzəldiyindən dəngəsi düz olur. Bu ifada da özünü göstərir.

- Biz elə ağaclar var ki, onu Hindistandan gətiririk. Afrikadan gətirilib. Biz onların ağaclarını klo ilə alırıq. Hətta bəzən bu ağacları qramla alası oluruq. O üzdən kamançaların quruluşları bir-birinə bənzəmir. Çox fərqlidir. Bundan başqa hazırlanan kamançalara emalatxanalarda qiymət qoymaq çox çətindir. Elə emalatxana var ki, kamançanın bir yerini 3 saata hazırlayır. Amma biz deyiriki ki, bu, 8 saata hazırlansa, daha gözəl olar. O zaman da alətin satılma qiyməti artır.

- Bizim emalatxanada istehsal olunan kamançaların ən aşağı qiymətləri 1200 dollardan başlayır. 5 min dollar isə ən yuxarı qiymətimizdir. Amma qiymət bizim üçün önəmli deyil. Elə dostlar var ki, onlar kamançalarını 50 min dollara satır.

- 50 min dollara satılan kamançaların üstündə sədəflər, işləmələr var. Kamançada görünüş və əl işləmələri qiymətə təsir edir. Həmin kamançanı əl işləmələrindən əvvəl satışa çıxarsalar, qiyməti aşağı olacaq. Amma mən isə seçimi belə edərdim. Hansı kamança gözəl çalarsa, keyfiyyətlidirsə, mən onu alacam. Mənim üçün sədəfin önəmi yoxdur. Amma əntik kamançalarda kim istəsə biz həmin işləmələri edirik.

- Çox fərqlidir. Amma biz keyfiyyətli iş təhfil vermək istəyirik. Yani işləmələr bizlik deyil. Biz kamança düzəldib 500 manata satarıq. Amma biz ona getmirik. Həm də istəmirik ki, əlimiz belə işlərə öyrəşsin. Biz bu işi çox həsas edirik. Mən illərdir ki, kamança musiqi alətində həm çalıram, həm də düzəldirəm. Amma həmişə kamança düzəldəndə kiminsə fikirini də alırıq. Biz özümüz kamancaya çox şeylər əlavə etdik.

- Yox, əsla biznes kimi baxmırıq. Satışla bağlı başqa şəxslər maraqlanır. Mən isə bu işin mütəxəsisiyəm. Kimsə bununla bağlı nəsə soruşsa, mən düzünü deyirəm. Heç nə gizlətmirəm. Düzdür, texniki tərəfini açıqlamıram. Amma kamançanın bütün özəllyini olduğu kimi alana başa salıram. İmamyar Həsənov var, Azərbaycan kamançasını dünyada məşhur ifaçısı, Amerikada yaşayır. Biz bu yaxınlarda onunla bərabər duet şəkilində konsert verdik. O, bizim kamançaları çalır, artıq başqalarını istəsə də çala bilmir. Mənim iki işi birdən görməyim bu sənətə olan keyfiyyəti daha da artırır.

- Üç.

- Bizim kamança düzəltməyimiz o qədər uzun çəkir ki... Deyə bilmərəm ki, bir ildə 100 dənə düzəldə bilərik. Yox, yalan olar. Bizim hər bir işimiz dəqiqdir. Buzdən kamança alan deyir ki, bunun içi çölündən daha təmizdir.

- Heç görüşmədik. İnşəallah, bu dəfə onunla görüşmək bizə nəsib olar. Habil Əliyev xəstədir. Əgər onunla görüşə bilməsəm, bu şansı qaçırdım deyə bilərəm. Onun bütün yaradıcılığından bəhrələndim. Hələ bu harasıdır, Azərbaycanın nə qədər ustaları var, hamısından bəhrələnə bildim. Rəhmətlik Elman Bədəlovu görmədim, amma o mənim ustadım olub. Onun ifasını dinlədikcə kamançanın texniki imkanlarını da öyrədim. Mühsin Qurbani var, o da bu sənətin usdadlarından biridir.

- Hər üç ölkəni nəzərə alsaq fərq böyükdür. İsraildə isə daha böyükdür. Orada ifa olunan kamança Azərbaycana aiddir. Amerikada belə kamança çalırlar. Bütün dünyada Azərbaycan kamançası sevilir. Biz hansı bölgəyə kamançaların nə qədər satıldığını bilirik. Bu ölkələrin içndə kamança ən çox İsraildə çalınır. Azərbaycanın bütün muğamları bu alətdə ifa olunur.

- Bunun səbəbini siz tərəf deməlidir. Az satılır. Tar musiqi alətinə nisbətdə kamança az satılır. Çətin bir alətdir.

- Dərs vermək, tələbə yetişdirmək üçün burda o qədər ustad var ki. Bizim onların biliyinin qarşılığında tələbə yetişdirməmiz zor olar.

- Artıq bu dəfələrlə qaldırılan məsələdir. Məni burda hər kəs tanıyır. İnternetlə yazışırıq, bu üzdən Bakıda qalmaq gərək deyil. Amma mən də çalışıram bundan sonra daha Bakıya sıx gəlim. Yaxından gəlməyin başqa ləzzəti var.

- Həmin fabriki biz Azərbaycanda oturda bilərik. Dünyanın hər yerində makina ilə düzələn alətlərin qiymətləri aşağıdır. Amma əl ilə düzələn musiqi alətləri yüksək olur. Mənim düzətdiyim kamança heç kəsdə yox.