Alimlər bir dinozavrda xərçəng tapdılar: Kəşf həyatları xilas edə bilər
İlk baxışdan dinozavr qalıqları və müasir xərçəng araşdırmaları çox fərqli iki sahə kimi görünə bilər. Ancaq yeni bir araşdırma, milyonlarla ildir qorunan yumşaq toxumaların xərçəngin necə əmələ gəldiyi və necə müalicə olunacağına dair qiymətli ipuçları verə biləcəyini ortaya qoydu.
Elchi.az xəbər verir ki, Böyük Britaniya və Rumıniyadan olan tədqiqatçılar təxminən 66-70 milyon il əvvəl indiki Rumıniya ərazisində yaşamış kiçik, inək boyda dinozavr Telmatosaurus transsylvanicus-un fosilləşmiş qalıqlarını araşdırıblar.
Yüksək ayırdetməli mikroskoplardan istifadə edərək dinozavrın çənə sümüyündə əvvəllər şişlərlə əlaqəli olan eritrositlərə bənzər strukturların olduğu aşkar edilib.
Milyonlarla ildir qorunan yumşaq toxuma
Tədqiqatçılar vurğulayırlar ki, bu kəşf yumşaq toxuma qalıqlarının fosillərdə düşündüyümüzdən daha tez-tez saxlanıla biləcəyini göstərir. Bu, qədim canlılar və onların xəstəlikləri haqqında daha çox öyrənmək imkanı verə bilər.
"Sümük strukturlarından fərqli olaraq, yumşaq toxumalar zülalları ehtiva edir. Bu zülallar xəstəliklərin bioloji mexanizmlərini aşkar edə biləcək molekulyar məlumatları ehtiva edir" deyə Anglia Ruskin Universitetinin onkoloqu Justin Stebbing bildirib.
Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, yumşaq toxuma qalıqları xərçəngin necə əmələ gəldiyi və onun necə inkişaf etdiyi barədə də vacib məlumatlar verə bilər.
Məsələn, balinalar və fillər kimi böyük heyvan növləri özlərini xərçəngdən qorumaq üçün xüsusi mexanizmlər hazırlayıblar. Tədqiqatın başqa bir istiqaməti dinozavrların oxşar bioloji uyğunlaşmalarının olub-olmamasıdır.
Bu, insanlar üçün müalicə üçün yeni yollar aça bilər
Bu uyğunlaşmaları başa düşmək gələcəkdə insanlarda xərçəngin qarşısının alınması və müalicəsi üçün yeni yanaşmaların inkişafına kömək edə bilər.
Bununla belə, tədqiqatçılar xəbərdarlıq edirlər ki, bu cür fosil nümunələri diqqətlə qorunmalıdır, çünki gələcək elmi inkişaflar onların daha ətraflı araşdırılmasına imkan verə bilər. Kifayət qədər toxuma nümunələri olmadan bu imkanlar əldən veriləcək.
"Uzun ömürlü və iri bədənli orqanizmlər kimi dinozavrlar milyonlarla il ərzində xərçənglə necə mübarizə apardıqlarını araşdırmaq üçün çox mühüm mənbə təmin edir" dedi Stebbinq.
Araşdırmada tədqiq edilən dinozavrda bu gün insanlarda da görülən ameloblastoma adlı bir şiş olduğu müəyyən edilib.
Bu, xərçəngin milyonlarla il ərzində necə dəyişdiyini və növlərin bu xəstəliklə mübarizəyə necə uyğunlaşdığını öyrənmək üçün mühüm fürsət təqdim edir.
Zülallar ipucu verir
"Xüsusilə sümük kimi kalsifikasiya olunmuş toxumalarda olan zülallar DNT-dən daha sabitdir. Bu, onları xərçəng də daxil olmaqla qədim xəstəlikləri öyrənmək üçün ideal namizədlər edir", - Stebbinq deyib.
Tədqiqat Biology jurnalında dərc olunub.
Şayəstə Hüseynova
