Martın 18-də bütün dünyaya Çanaqqala boğazından keçə bilməyəcəyi göstərildi. Bu qələbədən sonra Müttəfiq qoşunları quru yolu ilə işğala cəhd etsələr də, yenə uğursuzluğa düçar oldular. 19-cu Diviziya komandiri polkovnik-leytenant Mustafa Kamal tarix səhnəsinə çıxdı. Mehmetçikə “Sənə hücum deyil, ölməyi əmr edirəm” deməklə təkcə müharibənin taleyini deyil, tarixin gedişatını da dəyişdi.
Elchi.az bu barədə “TRT Haber”ə istinadən xəbər verir.
Ehtiyatda saxlanılan naməlum, eşidilməmiş bir qüvvə: 19-cu Diviziya…
Mustafa Kamalın “Sənə ölməyi əmr edirəm” dediyi əsgərlərin dastanlar yazdığı bölmə…
Bu mübarizənin atəşi Çanaqqalanın Eceabatın Bigalı kəndində alovlandırılıb.
Mustafa Kamal fevralın 25-də 57-ci alayla Tekirdağdan əvvəl Eceabata gəldi. 18 Mart Qələbəsindən sonra 5-ci Ordu quruldu və 5-ci Ordunun Atatürk diviziyası olan 19-cu Diviziyaya verdiyi vəzifə ehtiyat ordu idi.
O zaman Mustafa Kamal Paşa Sofiyada hərbi attaşe idi, lakin o, rabitə sahəsində xidmət etmək istəyirdi. Çanaqqalaya 19-cu diviziya komandiri təyin edildi.
Podpolkovnik Mustafa Kamal bölgəni yaxşı tanıyırdı və qərargahın Bigalı kəndində yaradılmasını istəyirdi. Adını tarixə yazacaq birliyi “qəhrəmanlıq birliyi” kimi şəxsən özü hazırlamışdı. O, təlimlər keçirdi və döyüş oyunları təşkil etdi.
Orduya komandanlıq alman zabitlərinə verildi. Mustafa Kamal da daxil olmaqla türk komandirləri müdafiə planlarını izah edirdilər, lakin icazə ala bilmirdilər.
1915-ci il aprelin 25-də Bigalı kəndində top atəşi eşidildikdə hər şey dəyişdi.
Məsuliyyəti üzərinə götürən polkovnik-leytenant Mustafa Kamal hərəkətə keçdi.
Çanaqqala Onsekiz Mart Universitetinin (ÇOMÜ) direktoru Atatürk və Çanaqqala Müharibə Araşdırma Mərkəzinin direktoru İsmayıl Sabah deyib: “Boğaziçidən gələn səslərə öyrəşmiş Mustafa Kamal bəy bu dəfə qarşı tərəfdən, yəni Ariburnudan gələn səsləri eşitdi. , qəribə bir şey olduğunu anladı və dərhal diviziyasını hazırlamağa başladı: “Buradan 57-ci alayını götürüb Ariburnu döyüş meydanına köçəcəklər, orada Çanaqqala dastanını yazacaqlar”.
Hündürlüyü 261 metr olan təpəyə çıxmaq çətin idi. Marşrutda 57-ci alayın istirahətini verən Mustafa Kamal bir batalyon əsgərlə yola davam etdi. Gördü ki, onunla üz-üzə gələn 27-ci alay ANZAK-ın hücumuna müqavimət göstərə bilməz. Sursatı qurtaran əsgərə “süngü taxmağı” əmr etdi.
İsmail Sabah avansın dayandırılması ilə bağlı bu məlumatları paylaşıb:
“Sursatımız bitibsə, əsgərləri süngü bağlayıb yerə sərir və “Süngülərimiz var” deyir və Mustafa Kamal bu anı “qazandığımız an” adlandırır. Alay türk əsgərinin yerdə uzandığını görür, onlar da uzanırlar.İlk dəfə irəliləyiş dayandırılır”.
Bu müqavimət Mustafa Kamalın başçılıq etdiyi 57-ci alay üçün vaxt qazandı. Düşmən vətən torpağını tapdalayırdı, şəhidlik nəfəs kimi yaxın idi. Bu zaman Mustafa Kamal türk müharibəsi tarixinə düşən əmri verdi.
“Sənə hücum etməyi yox, ölməyi əmr edirəm”.
Anzak qüvvələri sayca çox idi. Mehmetçik isə Mustafa Kamalın dediyi kimi güvənirdi.
Bombasırtı mövqeyində qarşı-qarşıya gələn xəndəklər arasındakı məsafə 8 metrə qədər azaldı. Əsgərlər bir-birinin səsini eşitmək üçün kifayət qədər yaxın mövqelərdə vuruşurdular. Ölüm müəyyən idi, amma Mehmetçik də çarəsiz idi. Birinci səngərdəkilər yıxılan kimi ikinci səngərdəkilər ildırım sürəti ilə onları əvəz etməyə tələsdilər. Çanaqqala döyüşlərində qalib gələn də bu milli ruh idi.
Anafartalarda qazanılan böyük qələbə düşmən qüvvələrinin sonunu hazırladı. Düşmən əsgərləri ərazini tərk etməli oldular. Və bir daha bütün dünyaya göstərdi ki, Çanaqqaladan üstün olmaq olmaz.
Nuranə Məmmədova