III Çarlz: “Quranda adı çəkildiyinə görə bağımda əncir, nar və zeytun ağacları əkdim”
Britaniya tarixində ən islamofil hökmdarı
Kraliça II Elizabetin vəfatından sonra Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığının kralı elan olunan III Çarlz Britaniya tarixində ən islamofil hökmdar sayılır. İkinci başlıqda verilmiş sitata görə III Çarlzə Qərb mətbuatında kəskin hücumlar olub. Qərb mətbuatı yazır ki, III Çarliz İslamı dərindən öyrənməyə çalışıb. Hətta Quran oxumaq üçün ərəb dilini öyrənməyə qədər yol gedib. Və bu, Qərb mətbuatı tərəfindən süngü ilə qarşılanır…
“Şahzadə Çarlz İslamı qəbul edibmi?”
Müsəlman əleyhdarı olan şərhçilər isə Britaniyanın yeni kralını intellektual marağına görə ələ salırlar. Amerikalı neokonservativ şərhçi Daniel Pips buna misaldır. Onun bloq yazısı belə adlanır: “Şahzadə Çarlz İslamı qəbul edibmi?” Amerikalı deyir ki, Çarlzın Ramazan ayında iftar mərasimində iştirak etməsi və Salman Rüşdini müsəlmanların “ən dərin etiqadını” təhqir etdiyinə görə tənqid etməsi də daxil olmaqla, özünün müsəlman olmasına dair çoxsaylı “dəlil”lər ortaya qoyub…
“İslam müasir Avropanın yaranmasına kömək etdi”
Kral III Çarlz onillikləri əhatə edən bir sıra bəyanatlarında İslamın Qərblə müharibədə olduğunu iddia edən “sivilizasiyaların toqquşması” tezisini rədd edir. Əksinə, o, İslam, Musəvilik və Xristianlığın fərqlilikdən daha çox ortaq cəhətləri olan üç böyük monoteist din olduğunu düşünür. 1993-cü ildən hazırkı kral Oksford İslam Araşdırmaları Mərkəzinin himayədarıdır. Həmin il o, “İslam və Qərb” adlı ilk çıxışını etdi. Bu, insanların çoxunun siyasətçilərdən və kral ailəsindən gözlədiyi dinlə bağlı çıxış deyildi. Sonra Uels Şahzadəsi, İslam sivilizasiyası və onun Avropa ilə əlaqələri haqqında mükəmməl bir fikir yürütməyə başladı. Şahzadə deyib ki, İslam “insan fəaliyyətinin bütün sahələrində keçmişimizin və bu günümüzün bir hissəsidir. İslam müasir Avropanın yaradılmasına kömək etdi. İslam həm də Qərb sivilizasiyasının tərkib hissəsidir.”
O, Qərbdəki insanları İslamın keçmişdəki müasirliyi ilə seçilən məqamları görməyə çağırıb: “İslam hüququnun rəhbər prinsipi və ruhu birbaşa Qurandan götürülüb, ədalət və mərhəmətli olması ilə diqqət çəkir”. O, 1400 il əvvəl İslamda qadınlara mülkiyyət və miras hüququ verildiyini qeyd edərək, orta əsrlər İslamının “gözəl tolerantlığına” hörmətlə yanaşdığını bildirib. Deyib ki, Qərbin “öz mədəniyyətimiz və sivilizasiyamızın İslam dünyasına borclu olduğuna dair məlumatsızlığından” təəssüflənir.
İslam Britaniyanın mədəni sərvətidir
O zamankı şahzadə Britaniyanın müsəlman icmalarını “millətimizin mədəni zənginliyinə impuls verən”, “Britaniya üçün sərvət” kimi təsvir edib. Müsəlmanların assimilyasiya üçün öz kimliklərindən imtina etməsini tələb edənlərdən fərqli olaraq, Çarlz britaniyalıları ikitərəfli inteqrasiya prosesinə çağırıb: Müsəlmanlar “cəmiyyətimizdə inteqrasiyanın əhəmiyyətini dərk edərək öz həyati azadlıqlarını balanslaşdırmalıdırlar”. Britaniyalılar müsəlmanların “İslam inancının gündəlik tətbiqinə hörmətlə yanaşmalı və dərin təhqirə səbəb ola biləcək hərəkətlərdən çəkinməlidirlər”. Bu, həyəcanlandırıcı bir çıxış idi: taxt varisi Britaniya müsəlmanlarına, əksəriyyəti keçmiş müstəmləkələrdən olan mühacirlərə onların ölkədə olmalarının sadəcə xoş qarşılanmaması düşüncəsindən tam fərqli bir yanaşma ortaya qoydu. Dedi ki, müsəlman mühacirlər Britaniya üçün dəyərli və gərəklidirlər. Britaniyanın ən yüksək səviyyəli siyasətçilərinin bu məsələyə aqressiv müdaxilələri ilə müqayisədə Çarlizin dedikləri təzadlı yanaşması ilə seçilirdi.
“İraqın işğalına etiraz edirəm”
Ümumiyyətlə, son illərdə Çarlzın İslama və müsəlman dünyasına münasibəti tez-tez mübahisələrə səbəb olur. Çarlzın ofisi ilə əməkdaşlıq şəraitində kral ailəsinin müxbiri Robert Jobsonun tərəfindən 2018-ci ildə yazılmış kitabda qeyd olunur ki, Çarlz 2003-cü ildə İraqın işğalına qarşı çıxıb, baş nazir Tony Blairə etirazlarını bildirib. Jobsonun yazdığına görə, Çarlz hesab edirdi ki, “Qərb tipli demokratiya üçün bayraq daşımaq həm sadəlövhlükdür, həm də əbəsdir”. Çarlz həmçinin nazirlərə bildirib ki, o, artıq Körfəz liderəri ilə əlaqələrinin Britaniya silah şirkətləri üçün silah satmaq məqsədi ilə istifadə olunmasını istəmir.
Çarlizin İsrail və Fələstinə münasibəti
Çarlizin fələstinlilərə xüsusi rəğbəti var, buna görə də 2018-ci ilin iyununda İsrailə ilk kral səfərini edən Çarlzın özü deyil, oğlu Şahzadə Uilyam oldu. Çarlz İsrailə ilk səfərini yalnız 2020-ci ildə etdi. O, işğal olunmuş Fələstin ərazilərinə səfər etməyin də qayğısına qaldı. Orada “gələcəyin bütün fələstinlilərə azadlıq, ədalət və bərabərlik gətirməsini ən əziz arzum”dur dedi. Böyük Britaniyanın heç bir naziri oxşar fikirlər səsləndirməyib.
Hicaba münasibətdə Fransa və Belçikaya ilə razılaşmır
Söhbət Avropalı müsəlmanlardan gedirsə, Çarlz Fransa və Belçikanın dünyəviliyini tənqid edir, onların qadınların ictimai yerlərdə baş və üz örtüyü taxmasına qadağaları ilə razılaşmır. O, bütün Avropada müsəlmanlara qarşı alovlu çıxışlarla siyasətdə uğur qazanmağa çalışanları görür və onlara etiraz edir.
İanələrlə bağlı qalmaqal
Çarlz xeyriyyəçilik fəaliyyətinə görə də tənqid atəşinə tutulub. İyun ayında o vaxtkı şahzadə “The Sunday Times” qəzetinin Qətərin keçmiş baş naziri Şeyx Həməd bin Casim bin Cabir Əl Tanidən bir milyon avro nağd pul olan çamadanı qəbul etdiyini ortaya çıxardıqdan sonra Britaniya mediasının manşetlərinə çıxdı. Çarlzın xeyriyyə fondu qanunsuz hərəkətlərlə bağlı iddiaları rədd etdi və Çarlzin bu ianədən şəxsən faydalanması fikrinə qarşı çıxdı…
Şahzadə və Bin Laden ailəsi
Şahzadənin xeyriyyə fondunun Üsamə Bin Ladenin ailəsindən 2013-cü ildə aldığı milyon funt sterlinqlik ianə ilə bağlı sensasiyalı məqalələrin gurultusunu nəzərdən keçirək. Əslində elə bir qanunsuzluq olmamışdı. Bin Laden ailəsi Səudiyyə Ərəbistanında ən köklü ailələrdən biridir və bu ianənin Terror və “Əl Qaidə” ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Bu kimi iddialar cəfəngiyyatdan başqa bir şey deyildi. Ancaq media bu kimi mövzularla cəmiyyəti silkələməyi çox sevir.
Müsəlman olan fransız alimini təqdir edən Çarlz
Bir əsr əvvəl oxşar yalan şayiələr Britaniyada Uinston Çörçilin ətrafında dolaşırdı. Əslində, kral dindar anqlikandır, İslamla dərin əlaqəsi onun ənənəvi XX əsrin ezoterik düşüncə məktəbinə olan marağı ilə bağlıdır. Bu məktəbin ilk tərəfdarları müasir dünyaya qarşı təhqiramiz fikirlər səsləndiriblər. Bütün böyük dinlər universal həqiqətləri bölüşür. Çarlz, xüsusilə Tradisyonalizmin ən mühüm mütəfəkkirlərindən biri olan Rene Genonun əsərləri ilə yaxından ilgilənib. (Rene Genon (1886-1951) fransız filosof, mistik yazıçı. Müsəlman ismi Şeyx Abd al-Wahid Yahya. Tradisyonalism məktəbinin banisidir. Misirdə dəfn olunub.) 20-ci əsrin əvvəllərində yazan, katolik kimi yetişən və Sorbonnada təhsil alan fransız ziyalısı Genon, “maddi xətlər üzərində inkişaf edən” Qərb müasirliyini bəşər tarixində “anomaliya” kimi qiymətləndirmişdi.
Şahzadənin dağınıq fikirləri Britaniya taxtına təhlükədir?
Çarlzın 2010-cu ildə yazdığı “Harmoniya: Dünyamıza Yeni Baxış Yolu” kitabınına münasibət bildirən “The Daily Mail” yazırdı ki, “gələcək onilliklərdə kral institutumuz üçün əsas təhlükə onun yaxşı niyyətli, ancaq qarışıq fikirli başıdır.”
And içirəm ki…
III Çarlz taxta çıxarkən etdiyi nitqində xalqa müraciətlə belə demişdi: “Sizin mənşəyiniz və ya inancınız nə olursa olsun, mən Sizə sədaqət, hörmət və sevgi ilə xidmət etməyə çalışacam.”
Elbəyi Həsənli