“Autizm sosial və ünsiyyət bacarıqlarının formalaşmasına təsir edən inkişaf pozuntusudur. Autizim anadangəlmədir
Autizim sindorumunu müyyən etmək üçün bir sıra əlmətlərə diqqət yetirilir belə uşaqlar xeyali oyunlar oynaya bilmirlər davamlı olaraq eyni oyunu oynayırlar, ətrafda baş verən dəyişiliklərə kəskin formada reaksiya verirlər, səbəbsiz ağlayıb səbəbsiz gülə bilirlər, insanlardan daha çox əşyalara qarşı maraq göstərirlər, hiperaktiv və ya həddindən artıq hərəkətsiz olurlar”- bu sözləri Elchi.az saytına açıqlamasında klinik psixolog Şəlalə Rəhmanova deyib.
O, əsasəndə autizmli uşaqların öyrənməkdə çətinlik çəkdiyini vurğulayıb.
“Uşağın danışmasının yaşına uyğun olaraq gecikməsi və ətrafda baş verənlərə laqeyd olması özunu biruzə verir. Autizmli uşaqlarda göz təması çox az olur və ya heç olmur. Hərəkətsiz əşyalara və insanların uzunə baxmırlar. Göz kontaktı qurmaq çətin olur.
İnsanlara qarşı maraqsız olan bu uşaqlar fırlanan əşyalara daha çox maraq göstərirlər.
Belə uşaqlar istəklərini ehtiyaclarını ağlayaraq qışqıraraq ifadə edirlər. Sosial munasibətlərində problemlər yaşayırlar digər uşaqlarla oynamırlar başqaları ilə ünsiyyət qurmurlar mənasız sözləri ardıcıl təkrarlayırlar. Autizim əsasən sosial bacarıqlara yiyələnmədəd, zehni və nitq inkafında öz yaşıdlarında geri qalmada özunu göstərir”.
Psixolog həmçinin bu xəstəliyin qızlara nisbətən oğlanlarda daha çox görüldüyünü də qeyd edib.
“Autizmli uşaqlar digər uşaqlarla ünsiyyət qura bilmirlər onlar istəklərini ağlayaraq qışqıraraq ifadə edirlər. İlk öncə ünsiyyət ana ilə uşaq arasındakı münasibətlərdə yaranmalıdır. Bu uşaqlar qarşılarındakı insanın gözunə baxmaqdan yayınırlar. Bu uşaqlarda ünsiyyətə girmək təlabatı var bunun üçün israrlı olub ünsiyyətə girməyə məcbur etmək lazımdır. Onlarla sakit danışmaq, sevgi ilə yavaş və dəqiq toxunmaq lazımdır əks halda isterika halı yarana bilər. Psixoloq uşağın diqqətini maraqlı oyunlara cəlb etməklə onda göz təmasını qurmalı, öz adına adekvat reaksiya formalaşdırmağı bacarmalıdır.
Psixoloq seans zamanı uşaqla qarşı-qarşıya oturmalı, uşağın adını çağırmalı, əgər uşaq 1 saniyəlik belə göz təması qurursa əl çalınmalı və mukafatlandırlmalıdır.
Autimzli uşaqları cəzalandırmaq qəti olmaz. Əsasən belə uşaqlarla səbrlə və mehriban davranılmalıdır.
Bu uşaqlara oturmaq vərdişini aşılamaq məsləhətdir. Fiziki yardım göstərməklə “otur” təlimatından sonra uşaq oturarsa həvəsləndirilir “Afərin sənə” deyilir.
Uşaq köməksiz oturana qədər bu təkrar edilir. Belə uşaqlarla oynayarkən oyunu maraqlı edib onunla birlikdə oynamaq həvəsləndirmək lazımdır.
Bu uşaqlarla çoxlu söhbət etmək lazımdır. Uşaq hansısa əşyaya yaxınlaşırsa əlinə alırsa əşyanın adını demək, hətta təkrar tekrar əşyanı adlandırmaq lazımdır.
Autist uşaqlarla bir sıra müxtəlif oyunlar oynamaqla diqqətini korreksiya etmək, adına reaksiyanı formalaşdırmaq, oyuna marağını artırmaq, rənglərlə bağlı təəsüratlarını formalaşdırmaq, aqresiyya və gərginliyini azaltmaq, kiçik motorik bacarıqlarını inkişaf etdirmək olar. Oyun zamanı uşağı dəstəkləmək və pozitiv mühit yaratmaq çox önəmlidir”.
Havar Şəfiyeva