Almaniyanın da qondarma “erməni genosi”dini tanıması gerçəkdən hamını gərgin bir duruma gətirib çıxardı. Məsələ bundadır ki, bilmirəm hansısa səbəbdən, həmişə Almaniya ilə Türkiyə arasında daha ilıq münasibətlərin olduğu zənn edilib. Hətta on illər bundan əvvəl ölkə işçi qüvvəsinə ehtiyac duyarkən başqa birisini deyil, məhz Türkiyəni seçmiş və ona müraciət etmişdi. Almaniyadakı böyük türk diasporu da demək olar ki, bu prosesdən sonra sürətlə formalaşmağa başladı…
Üstəlik, indi Almaniya da, bütövlükdə Avropa da müəyyən səbəblərdən Türkiyədən asılı vəziyyətdədir. Yox, bu, indiki mütəhərrik, amorf soyuq müharibə ilə şərtlənmir.
Elə bəlkə də bu gün baş verənlərin bir səbəbi də budur ki, daha Atlantika Blokunda birinci soyuq müharibə dövründə və ya bundan bir azacıq sonra olduğu kimi monolitlik, yekdillik yoxdur. Bu gün Avropa özünü Türkiyəsiz də güclü hesab edir. Blokda Türkiyəyə bir vaxtlar olduğu kimi, yenə də hiss olunacaq dərəcədə önəm verən ABŞ-dır. Onu da buna daha çox Avropada tarazlığı saxlamaq istəyi vadar edir. İki ölkə arasında kürd məsələsilə, eləcə də Yaxın Şərqin digər problemlərilə bağlı müəyyən fikir ayrılıqları olmasına baxmayaraq, ABŞ əvvəlki soyuq müharibə dövründə olduğu kimi, yenə də Türkiyə ilə sıcaq münasibətlər saxlamağa cəhd edir. Bir daha deyirik ki, bu, ona NATO-nun içində bəzi Avropa ölkələrini balanslaşdırmaq üçün lazımdır….
Bəs onda Avropanın Türkiyəyə bu günkü ehtiyacı hansı amillə şərtlənirdi? Birmənalı şəkildə demək olar ki, bu, Suriya və daha çox da suriyalı qaçqınlar problemidir. Cəmi bir neçə ay bundan öncə Avropa, o cümlədən də elə Almaniya buna görə Türkiyəyə minnətçi düşmüşdü. Bu konteksdə Avropanın Türkiyəyə maliyyə yardımı edəcəyi, vizasız gediş -gəliş tətbiq edəcəyi haqqında söhbətlər oldu ki, bunu da hamı çox yaxşı bilir. Bu gün Türkiyə faktiki olaraq Avropa ilə Suriya arasında bir sipərdir. Nədən Almaniya bunu nəzərə almadı? Nədən bu ölkə qondarma “erməni genosidi”ni tanıyanların sırasına qoşuldu?..
Birmənalı şəkildə demək çətindir. Aydın olanı budur ki, Avropaya güclü Türkiyə lazım deyil. Bunu duymaq üçün dərin politoloji dəlillərə ehtiyac yox, hər şey göz önündədir.
Həm də dünya o qədər ziddiyyətli, o qədər təzadlıdır ki, istənilən baxışı, yanaşmanı “əsaslandırmaq” və ona “bəraət” qazandırmaq mümkündür. Avropalıların dediyi odur ki, guya, onlar indi insan haqlarına və xüsusən də azlıqların haqlarına əvvəlkindən daha sayğılıdırlar. Almaniya özü yəhudi soyqırımının törədicidir. Bunu da hamı çox yaxşı bilir. Məhz bundan çıxış edərək bəzi alman fikir adamları deyirlər ki, biz öz suçumuzu etiraf edirik, niyə bunu Türkiyə etməsin? Di gəl, elə məsələ də ondadır ki, erməni və yəhudi soyqırımları arasındakı oxşarlıq, yaxınlıq miflə reallıq arasındakı, yalanla doğru arasındakı oxşarlıq, nağılla gerçəklik arasındakı bənzərlik kimidir…
Həm də, bilirsiniz, problem nədədir? Bəzən dünya siyasətində məntiq axtarmaq müşkül məsələdir. Uzağa getməyəcəm. Elə Azərbaycanla bağlı bir detalı qeyd edəcəm. A.Merkel ona görə xoşuma gəlmişdi ki, ilk dəfə olaraq Qarabağ münaqişəsində Rusiyanın roluna incə işarə etmişdi və bir daha deyiriəm ki, bu, bizə çox xoş təsir bağışlamışdı. Ona görə ki, bu işarə belə on illərlə dilə gətirilməyən həqiqəti səsləndirmək baxımından çox önəmli idi. Amma bundan sonra, özü də dərhal sonra nə baş verdi?
Almaniya parlamenti Azərbaycanda dini azlıqların hüquqlarının pozulması ilə bağlı qətnamə qəbul etdi! Təsəvvür edursinizmi? Guya ki, Azərbaycanda dini haqlar və hüquqlar pozulur!…
Bundan sonra mən bir daha dünya siyasətində ciddi məntiq axtarmaqdan tamam vaz keçdim. O mənada yox ki, tamamilə heç bir məntiq yoxdur. Yox, məsələ bundadır ki, Almaniya, İngilətərə, Fransa kimi ölkələr bəzi naqis işləri görmək üçün münbit bir müstəvidir, yetər ki, fəallıq göstərən və buna illərlə çalışan olsun. Nə Almaniyada, nə Fransada, nə də başqa bir ölkədə heç kim durub Osmanlı dövlətinin tarixini, bu ölkədə nələrin baş verdiyini araşdırmır. Müəyyən ermənipərəst qrupun olması yetər ki, ən absurd ittiham belə tez bir zamanda dəstək tapsın…
O ki qaldı xanım A.Merkelə, o, yenə də oyun oynayıb – qondarma “genosid”lə bağlı qətnamə qəbul edilərkən, deyilənə görə, parlamentin iclasına qatılmayıb…
Bəs sonra nə olacaq? Düşünmürük ki, Türkiyə ilə Almaniyanın münasibətləri tamam kritik həddə çatacaq, ən azı ona görə ki, Fransa ilə bağlı belə olmadı. Məsələ bir növ sovuşacaq. Əvvəlki “qətnamə”lərin nə “təsir”i olubsa, bunun da o qədər “təsir”i olacaq…
Hələ ki, Türkiyəni heç kimin nəyəsə sövq etmək, məcbur etmək fikri yoxdur. Güman ki, bundan sonra da olmayacaq. Təbii ki, müəyyən qədər soyuqluq olacaq, amma düşünmürük ki, o, kritik həddə çatmış olsun və iki ölkə biri-birilə əlaqələri tamam kəssin. Bir daha deyirik ki, hər halda, belə olamayacaq…
Onda bəs nə etməli? Nümunə elə Almaniyanın özündədir – müharibəni uduzdu, bölündü, ilk genosid törədən ölkə kimi tanındı (hərçənd, Türkiyədən fərqli olaraq Almaniya bunu elə həqiqətən də etmişdi!) və təzminat ödəməli oldu… Amma son nəticə nə oldu? Almaniya yenə də Almaniyadır, həmişə olduğu kimi, güclü və dinamik. Türkiyə də belə ola bilər və düşünürük ki, olmalıdır da, çünki irəli getməkdən və inkişafdan başqa yol yox…
Almaniyanın da qondarma “erməni genosi”dini tanıması gerçəkdən hamını gərgin bir duruma gətirib çıxardı. Məsələ bundadır ki, bilmirəm hansısa səbəbdən, həmişə Almaniya ilə Türkiyə arasında daha ilıq münasibətlərin olduğu zənn edilib. Hətta on illər bundan əvvəl ölkə işçi qüvvəsinə ehtiyac duyarkən başqa birisini deyil, məhz Türkiyəni seçmiş və ona müraciət etmişdi. Almaniyadakı böyük türk diasporu da demək olar ki, bu prosesdən sonra sürətlə formalaşmağa başladı…
Üstəlik, indi Almaniya da, bütövlükdə Avropa da müəyyən səbəblərdən Türkiyədən asılı vəziyyətdədir. Yox, bu, indiki mütəhərrik, amorf soyuq müharibə ilə şərtlənmir.
Elə bəlkə də bu gün baş verənlərin bir səbəbi də budur ki, daha Atlantika Blokunda birinci soyuq müharibə dövründə və ya bundan bir azacıq sonra olduğu kimi monolitlik, yekdillik yoxdur. Bu gün Avropa özünü Türkiyəsiz də güclü hesab edir. Blokda Türkiyəyə bir vaxtlar olduğu kimi, yenə də hiss olunacaq dərəcədə önəm verən ABŞ-dır. Onu da buna daha çox Avropada tarazlığı saxlamaq istəyi vadar edir. İki ölkə arasında kürd məsələsilə, eləcə də Yaxın Şərqin digər problemlərilə bağlı müəyyən fikir ayrılıqları olmasına baxmayaraq, ABŞ əvvəlki soyuq müharibə dövründə olduğu kimi, yenə də Türkiyə ilə sıcaq münasibətlər saxlamağa cəhd edir. Bir daha deyirik ki, bu, ona NATO-nun içində bəzi Avropa ölkələrini balanslaşdırmaq üçün lazımdır….
Bəs onda Avropanın Türkiyəyə bu günkü ehtiyacı hansı amillə şərtlənirdi? Birmənalı şəkildə demək olar ki, bu, Suriya və daha çox da suriyalı qaçqınlar problemidir. Cəmi bir neçə ay bundan öncə Avropa, o cümlədən də elə Almaniya buna görə Türkiyəyə minnətçi düşmüşdü. Bu konteksdə Avropanın Türkiyəyə maliyyə yardımı edəcəyi, vizasız gediş -gəliş tətbiq edəcəyi haqqında söhbətlər oldu ki, bunu da hamı çox yaxşı bilir. Bu gün Türkiyə faktiki olaraq Avropa ilə Suriya arasında bir sipərdir. Nədən Almaniya bunu nəzərə almadı? Nədən bu ölkə qondarma “erməni genosidi”ni tanıyanların sırasına qoşuldu?..
Birmənalı şəkildə demək çətindir. Aydın olanı budur ki, Avropaya güclü Türkiyə lazım deyil. Bunu duymaq üçün dərin politoloji dəlillərə ehtiyac yox, hər şey göz önündədir.
Həm də dünya o qədər ziddiyyətli, o qədər təzadlıdır ki, istənilən baxışı, yanaşmanı “əsaslandırmaq” və ona “bəraət” qazandırmaq mümkündür. Avropalıların dediyi odur ki, guya, onlar indi insan haqlarına və xüsusən də azlıqların haqlarına əvvəlkindən daha sayğılıdırlar. Almaniya özü yəhudi soyqırımının törədicidir. Bunu da hamı çox yaxşı bilir. Məhz bundan çıxış edərək bəzi alman fikir adamları deyirlər ki, biz öz suçumuzu etiraf edirik, niyə bunu Türkiyə etməsin? Di gəl, elə məsələ də ondadır ki, erməni və yəhudi soyqırımları arasındakı oxşarlıq, yaxınlıq miflə reallıq arasındakı, yalanla doğru arasındakı oxşarlıq, nağılla gerçəklik arasındakı bənzərlik kimidir…
Həm də, bilirsiniz, problem nədədir? Bəzən dünya siyasətində məntiq axtarmaq müşkül məsələdir. Uzağa getməyəcəm. Elə Azərbaycanla bağlı bir detalı qeyd edəcəm. A.Merkel ona görə xoşuma gəlmişdi ki, ilk dəfə olaraq Qarabağ münaqişəsində Rusiyanın roluna incə işarə etmişdi və bir daha deyiriəm ki, bu, bizə çox xoş təsir bağışlamışdı. Ona görə ki, bu işarə belə on illərlə dilə gətirilməyən həqiqəti səsləndirmək baxımından çox önəmli idi. Amma bundan sonra, özü də dərhal sonra nə baş verdi?
Almaniya parlamenti Azərbaycanda dini azlıqların hüquqlarının pozulması ilə bağlı qətnamə qəbul etdi! Təsəvvür edursinizmi? Guya ki, Azərbaycanda dini haqlar və hüquqlar pozulur!…
Bundan sonra mən bir daha dünya siyasətində ciddi məntiq axtarmaqdan tamam vaz keçdim. O mənada yox ki, tamamilə heç bir məntiq yoxdur. Yox, məsələ bundadır ki, Almaniya, İngilətərə, Fransa kimi ölkələr bəzi naqis işləri görmək üçün münbit bir müstəvidir, yetər ki, fəallıq göstərən və buna illərlə çalışan olsun. Nə Almaniyada, nə Fransada, nə də başqa bir ölkədə heç kim durub Osmanlı dövlətinin tarixini, bu ölkədə nələrin baş verdiyini araşdırmır. Müəyyən ermənipərəst qrupun olması yetər ki, ən absurd ittiham belə tez bir zamanda dəstək tapsın…
O ki qaldı xanım A.Merkelə, o, yenə də oyun oynayıb – qondarma “genosid”lə bağlı qətnamə qəbul edilərkən, deyilənə görə, parlamentin iclasına qatılmayıb…
Bəs sonra nə olacaq? Düşünmürük ki, Türkiyə ilə Almaniyanın münasibətləri tamam kritik həddə çatacaq, ən azı ona görə ki, Fransa ilə bağlı belə olmadı. Məsələ bir növ sovuşacaq. Əvvəlki “qətnamə”lərin nə “təsir”i olubsa, bunun da o qədər “təsir”i olacaq…
Hələ ki, Türkiyəni heç kimin nəyəsə sövq etmək, məcbur etmək fikri yoxdur. Güman ki, bundan sonra da olmayacaq. Təbii ki, müəyyən qədər soyuqluq olacaq, amma düşünmürük ki, o, kritik həddə çatmış olsun və iki ölkə biri-birilə əlaqələri tamam kəssin. Bir daha deyirik ki, hər halda, belə olamayacaq…
Onda bəs nə etməli? Nümunə elə Almaniyanın özündədir – müharibəni uduzdu, bölündü, ilk genosid törədən ölkə kimi tanındı (hərçənd, Türkiyədən fərqli olaraq Almaniya bunu elə həqiqətən də etmişdi!) və təzminat ödəməli oldu… Amma son nəticə nə oldu? Almaniya yenə də Almaniyadır, həmişə olduğu kimi, güclü və dinamik. Türkiyə də belə ola bilər və düşünürük ki, olmalıdır da, çünki irəli getməkdən və inkişafdan başqa yol yox…