İkinci Dünya Müharibəsindən sonra qitəyə sülh gətirmək üçün qurulan Aİ 2022-ci ilin fevralından bəri tarixinin ən çətin sınaqları ilə mübarizə aparır.
9 May Avropa Günündə Avropa Birliyinin (AB) gündəmində bir ildən artıqdır davam edən müharibə qarşısında Ukraynaya silah və sursat dəstəyinin sürətləndirilməsi, enerji təchizatına həll yolu tapılması kimi məsələlər və yaşayış dəyəri, korrupsiya ilə mübarizə və artan qeyri-qanuni miqrasiya yer alır.
Elchi.az xəbər verir ki,1950-ci il mayın 9-da AB-nin qurucularından olan Robert Şumanın “Şuman Bəyannaməsi” ilə Birliyin yaradılmasında ilk addımı atdığı tarix 1986-cı ildən bütün üzv və namizədlərdə “Avropa Günü” kimi qeyd olunur. İkinci Dünya Müharibəsindən sonra qitəyə sülh gətirmək üçün yaradılmış Aİ 2022-ci ilin fevralından bəri tarixinin ən çətin sınaqları ilə mübarizə aparır. Müharibənin təxminən 80 ildən sonra Avropa qitəsinə qayıtması ilə AB iqtisadiyyatdan enerjiyə qədər bir çox sahədə imtahan verməyə başlayıb.
Aİ-nin tarixində ən sərt sanksiyaları tətbiq edən Rusiyadan enerji asılılığı nəticəsində qiymətlər kəskin şəkildə qalxıb.
Avropa ölkələri xüsusilə 2022-ci ilin ilk aylarından etibarən sürətlə artan təbii qaz və elektrik qiymətləri ilə üzləşmiş və həll yolunu enerjiyə qənaətdə axtarırdılar. İnsanlardan evlərində temperaturun aşağı salınması və işıqların söndürülməsi də daxil olmaqla enerjiyə qənaət tədbirlərini həyata keçirməyə çağırılıb.
Avropada enerji tutumlu sektorlar açarları bağlasa da, bir çox müəssisə elektrik və qazın baha qiymətləri qarşısında fəaliyyətini dayandırmalı olub.
Uzun illər enerji təchizatı təhlükəsizliyi əvəzinə ekoloji siyasətə üz tutan Avropa ölkələri öz münasibətlərini dəyişmək məcburiyyətində qaldılar. Avropa ölkələri əvvəllər bağladıqları və ya bağlamağı planlaşdırdıqları kömür mədənlərini və elektrik stansiyalarını istismara veriblər.
Enerji böhranı səbəbindən bir çox Avropa ölkələri öz atom elektrik stansiyalarının istismar müddətini uzatmağa və yeni nüvə enerjisi investisiya planları hazırlamağa cəhd göstərmişlər.
Mülayim qışdan sağ çıxan Avropa ölkələrinin enerji qıtlığının uzun illər davam edəcəyi gözlənilir.
Enerjidən əlavə Rusiya və Ukraynadan əhəmiyyətli miqdarda ərzaq idxal edən Aİ un və yağ kimi əsas məhsulların qiymətindəki artımı dayandıra bilməyib.
Enerji və ərzaq qiymətlərindəki artımlar Avropada inflyasiyanın pik həddə çatmasına səbəb olub.
İnflyasiyanın sürətli yüksəlişi artıma və vətəndaşların alıcılıq qabiliyyətinə mənfi təsir göstərsə də, xüsusilə ərzaq və enerji məhsullarında baş verən inflyasiya avropalılara təsir edib.
Bu vəziyyət il boyu davam etdiyi üçün bir çox Avropa ölkələrində işçilərin alıcılıq qabiliyyəti sürətlə aşağı düşdü. Avropa ölkələrində uzun illərdir müşahidə olunmayan miqyasda etirazlar olub.
Müharibə səbəbiylə Aİ Rusiyaya qarşı çoxsaylı iqtisadi sanksiyalar tətbiq edib.
Ötən il Aİ Rusiyaya qarşı 10 sanksiya paketini həyata keçirib.
Rusiyaya ticarət, maliyyə, enerji, o cümlədən neft və kömür, sənaye, texnologiya, nəqliyyat, ikili təyinatlı və dəbdəbəli mallar və qızılla bağlı geniş məhdudiyyətlər tətbiq edildi. Təxminən 1300 nəfərin və 170 qurumun aktivləri dondurulub.
Buna baxmayaraq, Rusiyanı müharibəyə son qoymağa nail ola bilməyən Aİ bu ölkədən yüksək qiymətə qaz almağa davam etməli oldu.
Müharibədən sonra Aİ öz tarixində ilk dəfə olaraq silah və digər hərbi texnikanın alınması və çatdırılmasını maliyyələşdirməyə qərar verdi. Aİ büdcədənkənar “Avropa Sülh Fondu” maliyyə alətindən istifadə etdi, çünki Aİ müqavilələri Birliyə hərbi əməliyyatları maliyyələşdirmək üçün normal büdcəsindən istifadə etməyi qadağan edirdi.
Hərbi texnikanın çatdırılmasının üzv dövlətlərin yurisdiksiyasında olması və Ukraynanın ağır silahlar, müasir tanklar, uzaq mənzilli raketlər və döyüş təyyarələri kimi tələbləri Aİ ölkələri qarşısında davam edən müzakirələrə səbəb olub.
Buna baxmayaraq, bir çox Aİ ölkələrinin, xüsusən də Almaniyanın Ukraynaya hərbi texnika göndərməsinə baxmayaraq, bir ildən artıqdır davam edən müharibə “sona qədər dəstək” öhdəliyi götürən Aİ-ni təcili ehtiyaca diqqət yetirməyə vadar edib.
Aİ martın 20-də Ukraynada tükənmiş ehtiyatları doldurmaq üçün 3 mərhələli plana başlayıb. Planda 12 ay ərzində 1 milyon mərmi təmin etmək üçün üzv ölkələrin ilk növbədə mövcud inventarlarını dəstəkləmələri, daha sonra ortaq alışlara getmələri və istehsallarını artırmaları nəzərdə tutulur.
Aİ ölkələrinin bu ümumi təchizatı həyata keçirmək üçün çətin bir gündəliyi var.
AB-ni sarsıdan korrupsiya araşdırması
Belçika səlahiyyətliləri tərəfindən 2022-ci ilin dekabrında aparılan istintaq çərçivəsində bir çox nöqtədə aparılan axtarışlar zamanı 1,5 milyon avro nağd pul ələ keçirilib.
Avropa Parlamentinin (AP) vitse-prezidenti vəzifəsinə xitam verilən Yunanıstan millət vəkili Eva Kaili və onu müşayiət edən bəzi şəxslər saxlanılıb. Həmin şəxslərin AP-nin iqtisadi və siyasi qərarlarına təsir etmək üçün körfəz ölkələrindən birindən rüşvət aldıqları iddia edilirdi. Vaxt keçdikcə bütün məhbuslar şərti azadlığa buraxıldı.
Bu hadisə AB daxilində böyük əks-səda doğurdu və Aİ qurumlarının etibarı şübhə altına alınmağa başladı. Daha sonra Aİ-nin gündəliyi korrupsiyaya qarşı mübarizə və islahatlara yönəldilib.
Aİ Komissiyası mütəşəkkil cinayətkarlıq, rüşvətxorluq və vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə ilə mübarizə aparmaq üçün Birlik miqyasında cəza məcəllələrini uyğunlaşdıracaq, AP isə deputatların maliyyə bəyannamələrinin nəzərdən keçirilməsi, parlamentin məlumat verənlərin müdafiəsi sisteminin gücləndirilməsi, bütün qeyri-rəsmi dostluq qruplarının qadağan edilməsi və yenidən -Kimlərin parlamentə girə biləcəyini qiymətləndirməkdə yeni təklif hazırladı.
İmmiqrasiya məsələsi
Miqrasiya Aİ üzvləri arasında ən mübahisəli məsələlərdən biri olaraq qalır.
Aİ Komissiyasının 2015-ci ildə hazırladığı immiqrasiya və sığınacaq paketi üzv dövlətlər arasında fikir ayrılıqları səbəbindən dalana dirənib.
Digər tərəfdən, Suriya vətəndaş müharibəsi, Talibanın Əfqanıstanda hakimiyyəti ələ keçirməsi və Rusiyanın müxtəlif immiqrasiya dalğalarına məruz qalan Afrika və Asiyadan Aİ-yə gələn qeyri-qanuni miqrantların sayında artım müşahidə olunub. Qeyri-qanuni miqrantların sayı 2016-cı ildəki miqrasiya böhranından bəri ən yüksək həddə çatıb. 2022-ci ildə 330 min qeyri-qanuni miqrant Aİ-yə daxil olub.
Beləliklə, 9-10 fevral tarixlərində keçirilən Aİ Liderlər Zirvə toplantısında uzun fasilədən sonra miqrasiya müzakirə mövzusu olub.
Nuranə Məmmədova