Azərbaycanın sabiq xarici işlər naziri, politoloq Tofiq Zülfüqarovla həmsöhbət olduq. Son günlər ölkənin ictimai-siyasi arenası ətrafında baş verən proseslər barəsində fikir mübadiləsi apardıq.
Tofiq Zülfüqarovun Elchi.az-a müsahibəsini təqdim edirik:
– Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrovun fevralın sonunda Azərbaycana gələcək. Səfər haqqında fikirləriniz nədir?
-Məlumdur ki, Lavrovun səfər Münhen təhlükəsizlik konfransından sonra baş tutacaq. Konfransda əsas mövzulardan biri Qərb və Rusiyanın qarşıdurması, Ukraynada baş verənlər və.s idi. Lavrovun Azərbaycana səfəri ilk növbədə Qərb-Rusiya qarşıdurması mövzusuna aiddir. Amma bir məqamı da xüsusilə qeyd edim ki, bundan qabaqkı vəziyyət və Rusiyanın dominantlığı Qərb tərəfindən uzunmüddət qəbul olunub. Görürdük ki, müstəqilliyimizi bərpa edəndən sonra bölgə ölkələri bu dominantlığı hiss ediblər və Qərb buna razılıq verirmiş kimi görsənirdi. İndi isə istisna olunmur ki, burada idarəetmə üslubları təzə formada olacaq. Yəni Rusiyanın monopoliyası yox, bəlkə hansısa şəkildə müştərək idarəetmə mexanizmləri təsdiq ediləcək. Hər halda Fransa və Avropa ölkələrinin bir çoxu açıq şəkildə bəyan edirlər ki, bölgədə hansısa fəal siyasəti yürütmək üçün Rusiya ilə əməkdaşlıq etməliyik. Hələ Ukraynadakı müharibədən qabaq Markonun da bununla bağlı məşhur bəyanatı var idi. Amma Avropa ölkələri bu və ya digər şəkildə Rusiya ilə müştərək şəkildə bölgəni idarə etmək üsulları axtarışındadır. İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycanda rus hərbçiləri mövcuddur və əminik ki, 2025-ci ilə qədər qalsalar belə, onların Azərbaycandan getməyi qaçılmaz olacaq. Azərbaycanın məqsədi ondan ibarətdir ki, xaricdən müdaxilələrə tamamilə son qoyaq.
-Bəs, bu müdaxilələrə son qoymağa yaxın gələcəkdə nail ola bilərik?
-Rusiya-Ukrayna arasında qarşıdurma istər-istəməz bizə də təsir edir. Biz hansısa kosmosda olan ölkə deyilik. Hələlik vəziyyət ona gətirib çıxarıb ki, Rusiyanın zəifləməsi göz qabağındadır. Nüfuzları, onların təsir dairəsinin necə idarə olunacağı hələlik sual altındadır. Amma hər halda hansısa mərhələdə dil tapacaqlar. Necə ki, Minsk qrupunun içində vaxtilə dil tapmışdılar və 30 il ərzində eyni oyunu oynayırdılar. Bəllidir ki, biz milli maraqlarımızı hər şeydən üstün tutmalıyıq.
-Rusiya-Ukrayna müharibəsinin 1 ili tamam olur. Sizcə nəticə necə olacaq?
-Bu qarşıdurma təkcə Ukraynada yox, digər bölgələrdə, o cümlədən, Cənubi Qafqazda özünü büruzə verir. Bölgəyə aid rəqabətin mövcudluğunu görürük. Hər kəs başa düşür ki, bundan qabaq olan vəziyyət Ukrayna müharibəsi nəticəsində dəyişməlidir. Geopolitik reallq nə şəkildə baş verəcək, Rusiya meydanı tərk edəcək, yoxsa qalıb digər bir formatda öz nüfuz dairəsini genişləndirəcəkmi, bunu zaman göstərəcək.
-Yanvarın 27-də Tehrandakı səfirliyimizə hücum oldu. Terrorçu ruhi xəstəxanaya yerləşdirildi. Buna münasibətiniz nədir?
-Prezident Tehrandakı səfirliyimizə hücumla bağlı öz bəyanatını açıqladı və söylədi ki, terrorçu 30-40 dəqiqə ərzində tərk-silah edilməyib, onun qarşısı alınmayıb. Digər məsələ odur ki, terrorçunun 2 gün ərzində ruhi xəstə olduğunu müəyyən ediblər. Baxmayaraq ki, bunu müəyyən etmək üçün ən azı bir neçə həftəlik ekspertiza aparılmalıdır. Aydındır ki, təşkil olunmuş hadisə idi. Bunun arxasında dayananlar təbii ki, müəyyən edilməli, İrandan bu istiqamətdə ciddi və şəffa addımlar atılmalıdır.
-Laçın-Şuşa yolunda etiraz aksiyası davam edir. Bu aksiya bizə nə qazandıra bilər?
– Münhen təhlükəsizlik konfransının nəticəsi göstərdi ki, Azərbaycan ictimai dairələrinin aksiyası qanunidir. ABŞ-ın dövlət katibi Entoni Blinkenə də aiddir ki, tərəflər beynəlxalq qanunlara uyğun olaraq sərhəd nəzarətini tətbiq etməlidirlər. Yəni ictimai nəzarət artıq məntiqi formada davam etməlidir və bu nəzarət dövlət qurumları tərəfindən həyata keçirilməlidir. O dövlət qurumları ki, bizim sərhəd haqqında qanunlarımızda nəzərdə tutulur.
-Ermənistanın yekun sülhə gəlməsi üçün hansı addımlar atılmalıdır?
– Ermənistanın xarici və daxili siyasətinin əsas istiqaməti Azərbaycana qarşı ərazi iddialarıdır. Azərbaycan münaqişə zonasının tamamilə ləğv olunması üçün vacib və əsaslı addımlar atıb. Əgər buna nail olsaq, deməli, gələcəkdə Ermənistanla olan problemlərimiz Qarabağda yox, sərhəddə həll olunacaq. Yəni qarşıdurmanın, əməkdaşlığın meydanı sərhəd olacaq, Qarabağ yox. Əsas məqsədimiz bundan ibarətdir. Sülh sazişi də bununla bağlıdır. Başa düşməliyik ki, sülh sazişi sadəcə bir sənəddir, amma onun icrası, xüsusilə Ermənistan üçün bu və buna bənzər sənədlərə münasibəti heç də beynəlxalq qanunlara uyğun deyil. Gəlin yada salaq: Ermənistan 1991-ci ildə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyıb və bununla da torpaqlarımızı talan ediblər. Onların kağız üzərində götürdükləri öhədliklər heç də əsas deyil. Ona görə sülh sazişi dedikdə sülh prosesinə köklənməli, bu prosesi əsas götürməliyik. Sülh sazişini əks etdirən sənəd digər proseslərə uyğunlaşmış şəkildə olmalıdır. Bir sözlə, sənəd öz yerində qalsın, lakin proseslərin icrasına diqqət yetirmək lazımdır. Məqsədimiz ondan ibarətdir ki, ermənilərin daxili işlərimizə qarışmaq imkanlarını aradan götürək, mənfi təsirlərinin qarşısını alaq.
Söhbətləşdi: Yeganə